Γιατί είναι τόσο κουραστικό να μιλάς με Ιάπωνες; Μην αποστηθίζετε πια, ένας «χάρτης σχέσεων» θα σας βοηθήσει να καταλάβετε αμέσως.

Έχετε νιώσει ποτέ έτσι;

Όταν μιλάτε με καινούργιους ανθρώπους, ειδικά όταν έρχεστε σε επαφή με συναδέλφους ή πελάτες από διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα, νιώθετε πάντα ότι πρέπει να είστε προσεκτικοί, σαν να περπατάτε σε τεντωμένο σχοινί. Φοβάστε μήπως πείτε κάτι λάθος και η ατμόσφαιρα γίνει αμέσως άβολη, και να προσεύχεστε κρυφά: «Θεέ μου, μήπως αυτό που είπα πριν ήταν πολύ πρόχειρο;».

Ειδικά όταν μαθαίνετε Ιαπωνικά, αντιμέτωποι με την πολύπλοκη «Κέιγκο» (敬語 – τιμητική γλώσσα), πολλοί απλά τα παρατάνε. Ενώ όλα σημαίνουν «λέω», γιατί υπάρχουν τόσες πολλές εκδοχές όπως «言う», «言います», «申す», «おっしゃる»;

Αν έχετε κι εσείς την ίδια απορία, θέλω να σας πω: το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν είστε αρκετά καλοί στη γλώσσα ή ότι έχετε κακή μνήμη.

Το πρόβλημα είναι ότι συνηθίζουμε να βλέπουμε τη γλώσσα ως ένα «πρόβλημα μετάφρασης», αγνοώντας έναν αόρατο «κοινωνικό χάρτη» που κρύβεται πίσω από την επικοινωνία.

Η επικοινωνία δεν είναι μετάφραση, αλλά τοποθέτηση

Φανταστείτε ότι χρησιμοποιείτε ένα «GPS ανθρώπινων σχέσεων». Κάθε φορά που επικοινωνείτε με κάποιον, πρέπει πρώτα να εντοπίσετε δύο συντεταγμένες:

1. Κάθετος άξονας: Απόσταση εξουσίας (Είστε εσείς ανώτερος ή εγώ;)
2. Οριζόντιος άξονας: Ψυχολογική απόσταση (Είμαστε «μέσα» ή «έξω» στον κύκλο;)

«Απόσταση εξουσίας» αναφέρεται στην κοινωνική θέση, την ηλικία ή τις ιεραρχικές σχέσεις στον χώρο εργασίας. Το αφεντικό σας, οι πελάτες, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, βρίσκονται όλοι «πάνω» από εσάς. Οι φίλοι σας και οι συνάδελφοι της ίδιας βαθμίδας βρίσκονται στην ίδια ευθεία.

«Ψυχολογική απόσταση» αναφέρεται στην οικειότητα ή την απόσταση των σχέσεων. Η οικογένεια και οι κολλητοί σας είναι οι «άνθρωποι του κύκλου σας» (στα Ιαπωνικά uchi), δεν έχετε σχεδόν κανένα μυστικό μεταξύ σας και ο τρόπος αλληλεπίδρασης είναι αυθόρμητος και χαλαρός. Ενώ ο υπάλληλος ενός ψιλικατζίδικου ή ένας πελάτης που συναντάτε για πρώτη φορά είναι «εκτός κύκλου» (στα Ιαπωνικά soto), η αλληλεπίδρασή σας ακολουθεί ένα σύνολο καθιερωμένων «κοινωνικών σεναρίων».

Αυτός ο χάρτης καθορίζει ποια «διαδρομή επικοινωνίας» πρέπει να επιλέξετε.

Η γλώσσα, είναι η διαδρομή που επιλέγετε

Τώρα, ας ξαναδούμε αυτές τις λέξεις στην Ιαπωνική γλώσσα που προκαλούν πονοκέφαλο:

• Όταν συνομιλείτε με κολλητούς φίλους, είστε στην ίδια ευθεία στον χάρτη και η ψυχολογική απόσταση είναι μηδενική. Τότε ακολουθείτε τον «καθημερινό δρόμο», χρησιμοποιώντας απλά το πιο χαλαρό 言う (iu).
• Όταν μιλάτε με αγνώστους ή λιγότερο οικείους συναδέλφους, η θέση σας είναι ίση, αλλά υπάρχει κάποια ψυχολογική απόσταση. Τότε πρέπει να πάρετε τον «δρόμο της ευγένειας», χρησιμοποιώντας το 言います (iimasu) με τρόπο αρμόζοντα.
• Όταν αναφέρετε την εργασία σας στον μεγάλο σας προϊστάμενο ή σε σημαντικό πελάτη, αυτοί βρίσκονται «πάνω» από εσάς και ανήκουν στους «εκτός κύκλου». Τότε, πρέπει να μεταβείτε σε «ταπεινή λειτουργία» για να περιγράψετε τις δικές σας ενέργειες, χρησιμοποιώντας το 申す (mousu) για να ταπεινωθείτε.
• Ταυτόχρονα, όταν αναφέρεστε στις ενέργειες αυτού του προϊσταμένου ή πελάτη, πρέπει να ενεργοποιήσετε την «λειτουργία σεβασμού», χρησιμοποιώντας το おっしゃる (ossharu) για να αναδείξετε τον άλλον.

Δείτε, μόλις κατανοήσετε αυτόν τον «χάρτη», η γλώσσα παύει να είναι κανόνες που αποστηθίζονται, αλλά γίνεται μια φυσική επιλογή βασισμένη στην τοποθέτηση της σχέσης. Δεν «αποστηθίζετε λέξεις», αλλά «επιλέγετε διαδρομή».

Αυτό δεν είναι απλώς η λογική της Ιαπωνικής γλώσσας, στην πραγματικότητα είναι καθολικό σε κάθε πολιτισμό. Σκεφτείτε το, δεν θα μιλούσατε με έναν συνεντευξιαζόμενο με τον ίδιο αστείο τόνο που θα μιλούσατε με φίλους, ούτε θα χρησιμοποιούσατε τις τυπικές φράσεις που χρησιμοποιείτε για τους πελάτες σας για να συνομιλήσετε με τους γονείς σας. Γιατί τη στιγμή που ανοίγετε το στόμα σας, έχετε ήδη σιωπηλά ολοκληρώσει την τοποθέτηση στο μυαλό σας.

Μην φοβάστε να χαθείτε, δοκιμάστε να δείτε πρώτα τον χάρτη

Λοιπόν, για να κατακτήσετε πραγματικά μια γλώσσα και να δημιουργήσετε βαθιές συνδέσεις με τους ανθρώπους, το κλειδί δεν είναι να αποστηθίσετε όλη τη γραμματική, αλλά να καλλιεργήσετε μια «συνείδηση χάρτη».

Την επόμενη φορά που θα νιώσετε άγχος, ανασφάλεια για το πώς να μιλήσετε, μην βιαστείτε να αναζητήσετε «πώς λέγεται αυτή η πρόταση στα Αγγλικά/Ιαπωνικά».

Ρωτήστε πρώτα τον εαυτό σας μερικές ερωτήσεις:

• Ποια είναι η απόσταση εξουσίας μεταξύ εμού και αυτού του ατόμου;
• Πόσο μακριά είναι η τρέχουσα ψυχολογική μας απόσταση; Είμαστε «εντός» ή «εκτός κύκλου»;

Όταν μπορείτε να απαντήσετε καθαρά σε αυτές τις δύο ερωτήσεις, η απάντηση για το ποιον τόνο και ποιο λεξιλόγιο πρέπει να χρησιμοποιήσετε, συνήθως θα εμφανιστεί φυσικά. Αυτό είναι πιο αποτελεσματικό από οποιοδήποτε βιβλίο γραμματικής.

Φυσικά, όταν εξερευνάτε έναν άγνωστο πολιτισμικό «χάρτη», το να χαθείτε είναι αναπόφευκτο. Τότε, ένας έξυπνος οδηγός θα σας έκανε τα πράγματα πολύ πιο εύκολα. Για παράδειγμα, ένα εργαλείο όπως το Lingogram, που είναι μια εφαρμογή συνομιλίας με ενσωματωμένη μετάφραση AI. Όταν ξεπερνάτε πολιτισμικά και γλωσσικά εμπόδια, και δεν είστε σίγουροι αν η διατύπωσή σας είναι κατάλληλη, μπορεί να σας βοηθήσει να μεταδώσετε με ακρίβεια την καλή σας πρόθεση και τον σεβασμό σας, επιτρέποντάς σας να συνδεθείτε με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση με ανθρώπους από όλο τον κόσμο, αντί να «σκοτώνετε τη συζήτηση».

Να θυμάστε, ο απώτερος σκοπός της γλώσσας δεν είναι η τελειότητα, αλλά η σύνδεση.

Την επόμενη φορά πριν μιλήσετε, μην σκέφτεστε μόνο τι να πείτε, δείτε πρώτα πού βρίσκεστε και οι δύο στον χάρτη.

Αυτό, είναι το πραγματικό μυστικό της επικοινωνίας.