Níl tú gan buanna teanga, níl agat ach an “léarscáil” sin.

Ar tháinig an mothúchán seo ort riamh?

Ag foghlaim Béarla, rinne tú cúpla leabhar foclóra a léamh go dtí go raibh siad caite, rinne tú seiceáil isteach ar aip ar feadh na céadta laethanta, ach nuair a tháinig an taca chun é a úsáid i ndáiríre, bhí béal bán ort fós, agus praiseach iomlán i do cheann. Bhí an mothú agat gur thit tú isteach i bhfarraige mhór focal, ag streachailt chun greim a fháil ar rud éigin, ach ag dul níos doimhne agus níos doimhne.

Cuireann go leor daoine an locht ar “easpa buanna teanga” nó “easpa timpeallachta teanga”. Ach má deirim duit go bhféadfadh an fhadhb a bheith fréamhaithe in áit níos bunúsaí?

Tá tú ag iarraidh cathair iomlán a chur de ghlanmheabhair, ach ní bhfuair tú an léarscáil is tábhachtaí sin.

Ní carn brící í an teanga, ach cathair

Tamall ó shin, bhí mé páirteach i dtionscadal an-suimiúil. Ba é ár gcúram léarscáil ardtaifigh, nach bhfacthas a leithéid cheana, a dhréachtú do “chathair” an Bhéarla.

Os ár gcomhair amach bhí níos mó ná 140,000 “láthair” — is é sin, focail agus frásaí sa Bhéarla. Bhí siad plódaithe go dlúth le chéile i dtábla ollmhór, agus cuma anróiteach agus scanrúil orthu.

Ar dtús, bhí ár gcuid oibre cosúil le daonáireamh bunúsach a dhéanamh don chathair seo: ainmneacha gach “láithreach” (litriú focal) a fhíorú chun a chinntiú go raibh siad ceart, agus a chinntiú nach raibh aon rud fágtha ar lár. An chéim seo amháin, thóg sé mí iomlán.

Ach ba é an obair chroílárnach i ndáiríre córas iompair a bhunú don chathair seo. Chuir muid na ceisteanna seo orainn féin:

• Cé na “príomhbhóithre” a théann trí lár na cathrach? (na focail is minicí agus is coitianta)
• Cé na “bóithre tánaisteacha” a nascann na comharsanachtaí? (focail laethúla ach nach bhfuil chomh bunúsach sin)
• Agus cé na “conairí rúnda” nach bhfuil eolas orthu ach ag saineolaithe áitiúla? (focail an-speisialaithe nó neamhchoitianta)

Roinn muid an stór focal go léir i 12 leibhéal, ó 1 go 12. Is é Leibhéal 1 mol iompair croí na cathrach seo, mar shampla “like”, “work”, “go” — nuair a fhoghlaimíonn tú iad seo, beidh tú in ann bogadh timpeall ar an mbealach is bunúsaí. Maidir le Leibhéal 12, b’fhéidir gur téarma speisialaithe é ó institiúid taighde iargúlta, mar shampla “hermaphrodite” (déghnéasach) — ní úsáideann an chuid is mó de na “muintir na háite” é riamh ina saol.

Chuir an próiseas seo léargas glan orm: Níl foghlaimeoir teanga éifeachtach ag cur cathair iomlán de ghlanmheabhair ar chor ar bith, ach ag foghlaim conas an léarscáil seo a úsáid.

Faigheann siad máistreacht ar na príomhbhóithre go léir (stór focal Leibhéal 1-3) ar dtús, lena chinntiú gur féidir leo taisteal go saor sa chathair. Ansin, de réir a gcuid spéiseanna féin, déanann siad iniúchadh ar cheantair shonracha, agus cuirfidh siad eolas ar na bóithre tánaisteacha agus ar na cosáin bheaga ansin.

Céard fúinne, an chuid is mó againn? Fuair an chuid is mó againn “clár logainmneacha” tiubh (leabhar focal), agus ansin, ag tosú ón gcéad leathanach, rinneamar iarracht ainmneacha na sráideanna go léir a chur de ghlanmheabhair, ach gan aon tuiscint ar a gcuid nascanna ná ar a dtábhacht.

Mar thoradh air sin, d’fhéadfá ainm lána cúinge iargúlta a bheith ar eolas agat, ach gan a fhios agat cá bhfuil an príomhbhóthar abhaile. Cuirfidh sé seo díomá agus mearbhall ort, ar ndóigh.

Ná bí ag “cur de ghlanmheabhair” an chathair a thuilleadh, tosaigh ag “iniúchadh”!

Mar sin, stop, le do thoil, ag cur an mhilleáin ort féin go bhfuil “easpa buanna” ort. Ní hé nach bhfuil buanna agat atá in easnamh ort, ach straitéis cheart agus léarscáil úsáideach.

Ó inniu amach, athraigh do bhealach foghlama:

1. Aimsigh do “phríomhbhóithre”: Ná cuir an iomarca ort féin. Dírigh d'fhuinneamh ar an 1,000-2,000 focal is minicí. Is iad na focail seo a chruthaíonn 80% de do chomhrá laethúil. Lig dóibh a bheith mar chuimhne matáin duit ar dtús.
2. Tuig an struchtúr, seachas blúirí cuimhne a chur de ghlanmheabhair: Is fearr abairt a fhoghlaim ná focal. Is fearr tuiscint a fháil ar ról abairte i gcomhrá ná abairt a fhoghlaim. Tá sé seo cosúil le sráid a thuiscint, ní hamháin a hainm a bheith ar eolas agat, ach freisin cá dtéann sí.
3. Cruinnigh do mhisneach, agus déan comhrá le “muintir na háite”: Cé chomh maith agus atá léarscáil, tá iniúchadh ar an láthair fós ag teastáil. Agus is minic gurb é an t-eagla roimh bhotúin a dhéanamh nó roimh náire a chur ort féin an bac is mó ar iniúchadh.

Ach cad mura mbeadh treoraí “saor ó bhrú” agat chun tú a threorú i d’iniúchadh?

Samhlaigh gur féidir leat comhrá a dhéanamh le “muintir na háite” am ar bith, áit ar bith, gan a bheith buartha ar chor ar bith faoi cé acu atá tú ag labhairt i gceart nó nach bhfuil. Toisc go bhfuil sár-aistritheoir in aice leat, atá in ann cabhrú leat tuiscint a fháil ar an duine eile láithreach, agus atá in ann cabhrú leis an duine eile tú a thuiscint. Ní gá duit ach díriú ar chur in iúl agus ar nascadh, seachas ar cheart nó mícheart na gramadaí agus an stór focal.

Sin é go díreach atá á dhéanamh ag uirlisí mar Intent. Tá aistriúchán láidir AI ionsuite ann, a ligeann duit comhrá saor in aisce a dhéanamh le daoine ó gach cearn den domhan i do theanga dhúchais. Bainann sé an eagla is mó ort roimh “chathair” nua a iniúchadh, rud a ligeann duit eolas a chur ar gach bóthar ar an léarscáil ar an mbealach is nádúrtha — tríd an gcumarsáid.

Ní hé deireadh na foghlama teanga leabhar foclóra a chur de ghlanmheabhair, ach a bheith in ann nasc a dhéanamh le duine suimiúil eile.

Níl tú go dona ag teangacha, níl uait ach bealach eile chun breathnú air.

Tá drácht garbh den léarscáil agat cheana féin i do lámh. Anois, cén cearn den “chathair” seo is mó ar mhaith leat a iniúchadh?