Cén fáth go bhfuil sé chomh tuirsiúil labhairt le Seapánaigh? Ná bí ag foghlaim de ghlanmheabhair a thuilleadh, cuirfidh “léarscáil chaidrimh” ort tuiscint láithreach.

Ar mhothaigh tú riamh mar seo?

Ag labhairt le daoine nua, go háirithe nuair a bhíonn tú ag déileáil le comhghleacaithe nó le cliaint ó chúlraí cultúrtha éagsúla, mothaíonn tú go bhfuil tú ag siúl go cúramach i gcónaí, mar a bheadh ar leac oighir tanaí. Bíonn eagla ort go ndéarfá an focal mícheart, go n-éireoidh an t-atmaisféar awkward láithreach, agus bíonn tú ag guí go ciúin i do chroí: “A Dhia, an raibh an méid a dúirt mé róchúiseach?”

Go háirithe agus tú ag foghlaim na Seapáinise, agus tú os comhair an “Keigo” (foirmeacha onóracha) casta, tugann go leor daoine suas an cath láithreach. Cé go gciallaíonn siad uile “a rá”, cén fáth a bhfuil an oiread sin leaganacha ann mar 「言う」「言います」「申す」「おっしゃる」?

Má tá an mearbhall céanna ort freisin, ba mhaith liom a rá leat: ní hé an fhadhb ná go bhfuil do theanga rólag, ná nach bhfuil cuimhne mhaith agat.

Is í an fhadhb ná, go bhfuilimid uile cleachta ar an teanga a fheiceáil mar “cheist aistriúcháin”, ach go ndéanaimid neamhaird de “léarscáil shóisialta” dhofheicthe atá taobh thiar den chumarsáid.

Ní aistriúchán í an chumarsáid, ach lonnú.

Samhlaigh go bhfuil tú ag úsáid “GPS caidrimh idirphearsanta”. Gach uair a dhéanann tú cumarsáid le duine éigin, ní mór duit dhá chomhordanáid a lonnú ar dtús:

1. An t-ais ingearach: Fad cumhachta (An bhfuil tú thuas, nó an bhfuil mé thuas?)
2. An t-ais cothrománach: Fad síceolaíoch (An bhfuil muid “istigh sa chiorcal”, nó “lasmuigh den chiorcal”?)

Tagraíonn “Fad cumhachta” do stádas sóisialta, aois, nó caidrimh ordlathacha san ionad oibre. Bíonn do bhainisteoir, do chliaint, do sheanóirí, “os do chionn”; bíonn do chairde, agus do chomhghleacaithe ar an leibhéal céanna.

Tagraíonn “Fad síceolaíoch” do chóngas nó d’fhad na gcaidreamh. Is iad teaghlach, agus dlúthchairde do “dhaoine istigh sa chiorcal” (ar a dtugtar uchi sa tSeapáinis), agus níl beagnach aon rúin idir sibh, agus bíonn an patrún idirghníomhaíochta spontáineach agus ócáideach. Ach is iad na hoibrithe siopa áise, agus na cliaint a gcastar ort den chéad uair, “daoine lasmuigh den chiorcal” (ar a dtugtar soto sa tSeapáinis), agus cloíonn bhur n-idirghníomhaíocht le “script shóisialta” chaighdeánach.

An léarscáil seo, cinntíonn sí cén “bhealach cumarsáide” ar chóir duit a roghnú.

Is é an teanga an bealach a roghnaíonn tú.

Anois, déanaimis breathnú arís ar na focail Seapáinise sin a chuireann tinneas cinn orainn:

• Ag caint le dlúthchara, tá sibh ar an leibhéal céanna ar an léarscáil, agus an fad síceolaíoch náid. Ag an bpointe seo, tá tú ag siúl ar an “gcosán laethúil”, agus is leor an 言う (iu) is suaimhní.
• Ag labhairt le strainséir nó le comhghleacaí nach bhfuil tú ró-eolach air, tá sibh ar stádas comhionann, ach tá beagán faid síceolaíoch ann. Ag an bpointe seo, caithfidh tú dul ar an “mórbhealach béasach”, agus is é an 言います (iimasu) an bealach cuí.
• Ag tuairisciú oibre do do bhainisteoir mór nó do chliant tábhachtach, tá sé/sí “os do chionn”, agus tá sé/sí “lasmuigh den chiorcal”. Ag an bpointe seo, ní mór duit aistriú go “mód na humhlaíochta” chun cur síos a dhéanamh ar do ghníomhartha féin, agus an 申す (mousu) a úsáid chun tú féin a ísliú.
• Ag an am céanna, nuair a thagraíonn tú do ghníomhartha an bhainisteora nó an chliaint seo, caithfidh tú an “mód measúil” a chur ar siúl arís, agus an おっしゃる (ossharu) a úsáid chun an duine eile a ardú.

Féach, nuair a thuigeann tú an “léarscáil” seo, ní rialacha de ghlanmheabhair í an teanga a thuilleadh, ach rogha nádúrtha bunaithe ar lonnú caidrimh. Níl tú ag “foghlaim focail de ghlanmheabhair”, ach ag “roghnú bealach”.

Ní hé seo loighic na Seapáinise amháin, i ndáiríre, tá sé uilíoch i ngach cultúr. Smaoinigh air: ní bheadh tú ag labhairt le fear/bean agallaimh i dton grinn mar a dhéanfá le cara, agus ní bheadh tú ag comhrá le do thuismitheoirí le focail fhoirmiúla a úsáidtear le cliaint. Mar ag an nóiméad a osclaíonn tú do bhéal, tá an lonnú críochnaithe go ciúin agat cheana féin i d'intinn.

Ná bíodh eagla ort roimh dul amú, déan iarracht breathnú ar an léarscáil ar dtús.

Mar sin, más mian leat máistreacht a fháil ar theanga go fírinneach, agus nasc domhain a bhunú le daoine, ní hé an eochair ná gach gramadach a fhoghlaim de ghlanmheabhair, ach “feasacht léarscáile” a chothú.

An chéad uair eile a bhraitheann tú neirbhíseach, nó mura bhfuil tú cinnte conas tosú ag labhairt, ná brostuigh chun cuardach a dhéanamh ar “Conas a deirtear an frása seo i mBéarla/Seapáinis”.

Cuir cúpla ceist ort féin ar dtús i do chroí:

• Cén chaoi a bhfuil an fad cumhachta eadrainn féin agus an duine seo?
• Cé chomh fada is atá an fad síceolaíoch eadrainn anois? An bhfuil muid “istigh sa chiorcal” nó “lasmuigh den chiorcal”?

Nuair is féidir leat an dá cheist seo a fhreagairt go soiléir, cén ton, cén stór focal ba chóir a úsáid, tagann an freagra chun cinn go nádúrtha go minic. Tá sé seo níos éifeachtaí ná aon leabhar gramadaí.

Ar ndóigh, agus tú ag fiosrú “léarscáile” cultúrtha strainséara, tá sé dosheachanta go rachaidh tú amú. Ag an bpointe seo, dhéanfadh treoir chliste rudaí i bhfad níos éasca duit. Mar shampla, uirlis cosúil le Lingogram, is aip comhrá é a bhfuil aistriúchán AI ionsuite ann. Nuair a thrasnaíonn tú an bearna cultúrtha agus teanga, agus mura bhfuil tú cinnte an bhfuil an focal cuí, is féidir leis cabhrú leat do mhuinín agus do mheas a chur in iúl go cruinn, ionas gur féidir leat nasc a bhunú le daoine ar fud an domhain le níos mó muiníne, agus ní chun an comhrá a mharú.

Cuimhnigh, ní hé sprioc deiridh na teanga an foirfeacht, ach an nasc.

An chéad uair eile sula labhróidh tú, ná bí ag smaoineamh ar cad atá le rá agat amháin, ach féach ar an áit ar an léarscáil a sheasann sibh le chéile.

Seo, i ndáiríre, rún fíor na cumarsáide.