16 წლის ხარ, გაქვს თუ არა უფლება გადაწყვიტო ქვეყნის მომავალი? გერმანელები ამაზე უკვე სასტიკად კამათობენ.

გქონიათ ოდესმე ასეთი განცდა?

უფროსები სულ სადილის მაგიდასთან „მნიშვნელოვან საკითხებს“ განიხილავენ — უძრავი ქონების ფასებს, პოლიტიკას, საერთაშორისო ურთიერთობებს. თქვენ კი, როგორც ახალგაზრდას, გულში უამრავი აზრი გაქვთ, მაგალითად, გარემოსდაცვითი პრობლემების შფოთვა, განათლების სისტემის მიმართ უკმაყოფილება, მაგრამ როგორც კი პირს გააღებთ, ყოველთვის ერთსა და იმავე ფრაზას მოისმენთ: „ჯერ პატარა ხარ, ვერ გაიგებ“.

თითქოს არსებობს უხილავი ხაზი, რომელიც „უფროსებისა“ და „ბავშვების“ საზღვრებს ატარებს. ამ ხაზის აქეთ, უფლება არ გაქვს, შეეკითხო; იმ ხაზის იქით კი, გადაწყვეტილების მიმღებნი, ბუნებრივია, თავად არიან.

მაშ, სად უნდა გაივლოს ეს ხაზი? 18 წლის ასაკში, 20 წლის ასაკში, თუ... 16 წლის ასაკში?

ბოლო დროს გერმანელები სწორედ ამ საკითხზე ცხარედ კამათობენ: უნდა შემცირდეს თუ არა ხმის მიცემის ასაკი 18 წლიდან 16 წლამდე.

„ოჯახის გასაღების“ შესახებ კამათი

შეგვიძლია, ქვეყანა დიდ ოჯახად წარმოვიდგინოთ, ხოლო ხმის მიცემის უფლება — „ოჯახის გასაღებად“.

წარსულში ეს გასაღები მხოლოდ „მშობლების“ (ხანდაზმული მოქალაქეების) ხელში იყო. ისინი წყვეტდნენ ოჯახში ყველაფერს: რემონტის სტილს (ქალაქის დაგეგმარება), წყლისა და ელექტროენერგიის ხარჯებს (საჯარო ბიუჯეტი), ან თუნდაც კონდიციონერი რამდენ გრადუსზე უნდა დაეყენებინათ (გარემოსდაცვითი პოლიტიკა).

ოჯახის „შვილებს“ (ახალგაზრდა თაობას) კი, მიუხედავად იმისა, რომ ისინიც აქ ცხოვრობენ და მომდევნო ათწლეულების განმავლობაშიც აქ იცხოვრებენ, გასაღები არ აქვთ. მათ მხოლოდ პასიურად შეეძლოთ მიეღოთ მშობლების გადაწყვეტილებები.

მაგრამ ახლა „ბავშვები“ ამას აღარ აიტანენ.

„გარემოს დამცველი გოგონას“, გრეტა ტუნბერგის მიერ წარმოდგენილმა გლობალურმა ახალგაზრდობამ ქმედებებით დაამტკიცა, თუ რამდენად ზრუნავენ ისინი „ოჯახის“ მომავალზე. ისინი ქუჩებში გამოვიდნენ და კლიმატის ცვლილებაზე ყურადღების გამახვილებისკენ მოუწოდეს — ბოლოს და ბოლოს, თუ „სახლი“ მომავალში უფროსების გადაწყვეტილებების გამო სულ უფრო გაცხელდება, ყველაზე მეტად მათ გაუჭირდებათ, ვინც მასში ყველაზე დიდხანს იცხოვრებენ.

2019 წლის კვლევამ აჩვენა, რომ გერმანელი ახალგაზრდების 40%-ზე მეტი პოლიტიკით „ძალიან დაინტერესებულია“. ისინი აღარ არიან „პოლიტიკურად გულგრილი“ თაობა.

ამიტომ, ზოგიერთმა განათლებულმა „მშობელმა“ (მაგალითად, გერმანიის მწვანეებმა და სოციალ-დემოკრატებმა) წამოაყენა წინადადება: „მოდით, გასაღები 16 წლის ბავშვებსაც მივცეთ? რადგან ისინი ასე ზრუნავენ ამ სახლზე, მათ უნდა ჰქონდეთ უფლება, თავიანთი აზრი გამოთქვან“.

ამ წინადადებამ „ოჯახურ შეკრებაზე“ მაშინვე დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია.

მოწინააღმდეგე „მშობლები“ შეშფოთებულნი არიან: „16 წლის? ნამდვილად კარგად აქვთ გააზრებული? ხომ არ მოატყუებენ? ხომ არ იფიქრებენ მხოლოდ წვეულებებზე (უპასუხისმგებლო კენჭისყრა), სახლს ხომ არ გააფუჭებენ?“

ეს ნაცნობად ხომ არ ჟღერს? ეს ხომ ფრაზის „ჯერ პატარა ხარ, ვერ გაიგებ“ გაუმჯობესებული ვერსიაა.

მომავლის გადაწყვეტის უფლება არასდროს ყოფილა თავისთავად ცხადი.

საინტერესოა, რომ ისტორიულად, „ვის აქვს გასაღების ქონის უფლება“ სტანდარტი მუდმივად იცვლებოდა.

მე-19 საუკუნის გერმანიის იმპერიაში მხოლოდ 25 წელზე უფროს მამაკაცებს ჰქონდათ ხმის მიცემის უფლება, რაც მოსახლეობის მხოლოდ 20%-ს შეადგენდა. მოგვიანებით, ქალებმაც მოიპოვეს ეს უფლება. კიდევ უფრო მოგვიანებით, 1970 წლისთვის, ხმის მიცემის ასაკი 20 წლიდან 18 წლამდე შემცირდა.

ხედავთ, ეგრეთ წოდებული „სიმწიფე“ არასდროს ყოფილა უცვლელი ფიზიოლოგიური სტანდარტი, არამედ მუდმივად განვითარებადი სოციალური კონსენსუსია.

დემოკრატიის მკვლევარმა ზუსტად შენიშნა: „ხმის მიცემის უფლების საკითხი, არსებითად, ძალაუფლებისთვის ბრძოლაა.“

ის პარტიები, რომლებიც ასაკის შემცირებას უჭერენ მხარს, რა თქმა უნდა, იმედოვნებენ, რომ ახალგაზრდების ხმებს მოიპოვებენ. მაგრამ უფრო ღრმა მნიშვნელობა ისაა, რომ როდესაც საზოგადოება იწყებს განხილვას, „უნდა მიეცეს თუ არა 16 წლის ადამიანებს ხმის მიცემის უფლება“, ის სინამდვილეში უფრო ფუნდამენტურ კითხვას გადააზრებს:

ნამდვილად გვჯერა თუ არა ჩვენი მომავალი თაობის?

იმის ნაცვლად, რომ იკითხოთ „მზად ხარ?“, მიეცით მას პასუხისმგებლობა, რათა მოემზადოს.

დავუბრუნდეთ „ოჯახის გასაღების“ მეტაფორას.

ჩვენი შიში ისაა, რომ 16 წლის ბავშვი გასაღებს ბოროტად გამოიყენებს. მაგრამ გვიფიქრია თუ არა სხვა შესაძლებლობაზე?

სწორედ იმიტომ, რომ თქვენ მას გასაღები მიეცით, ის ნამდვილად იწყებს სწავლას, როგორ აიღოს „ოჯახის წევრის“ პასუხისმგებლობა.

როდესაც ის გაიგებს, რომ მისი ხმა შეიძლება გავლენას ახდენდეს საზოგადოების გარემოზე, სკოლის რესურსებზე, ის უფრო მოტივირებული იქნება, გაეცნოს ამ საკითხებს, იფიქროს, განსაჯოს. უფლება ბადებს პასუხისმგებლობას. ნდობა კი თავისთავად საუკეთესო განათლებაა.

ასე რომ, პრობლემის არსი შესაძლოა არა იმაში იყოს, „საკმარისად მომწიფებულები არიან თუ არა 16 წლის ადამიანები“, არამედ იმაში, „ვართ თუ არა მზად, მივცეთ მათ უფლებები, რათა დავეხმაროთ მათ უფრო მომწიფებაში“.

ეს გერმანიაში მიმდინარე დებატები, სინამდვილეში, მთელი მსოფლიოს წინაშე მდგარი საკითხია. ის ეხება არა მხოლოდ ერთ ხმას, არამედ იმას, თუ როგორ ვუყურებთ მომავალს და როგორ ვიაროთ მომავლის შემქმნელ ახალგაზრდებთან ერთად.

გლობალიზაციის ამ ეპოქაში, შორეული ხმების გაგება და მსოფლიო დისკუსიებში მონაწილეობა უპრეცედენტოდ მნიშვნელოვანი ხდება. საბედნიეროდ, ტექნოლოგია ბარიერებს ამსხვრევს. მაგალითად, ჩეთინგის ინსტრუმენტები, როგორიცაა Lingogram, ჩაშენებული ხელოვნური ინტელექტის თარგმანით, საშუალებას გაძლევთ მარტივად დაუკავშირდეთ მეგობრებს მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, იქნება ეს გერმანიაში ხმის მიცემის უფლების განხილვა თუ თქვენი შეხედულებების გაზიარება მომავლის შესახებ.

ბოლოს და ბოლოს, მომავალი მხოლოდ ერთ ქვეყანას ან ერთ თაობას არ ეკუთვნის. როდესაც ერთმანეთს გაუგებთ, ეს სამყარო ნამდვილად გახდება ჩვენი საერთო სახლი.