Неліктен сіздің аудармаңыз әрдайым 'бірдеңесі жетіспейтіндей' болады?
Сіздің басыңыздан осындай жағдай өтті ме?
Керемет ағылшын сөйлемін көріп, оны досыңызға аударғыңыз келгенде, бірақ айтқан кезде әрдайым дәмі басқаша болып тұрады. Немесе, аударма бағдарламасын қолданып шетелдік клиентпен сөйлескенде, оның жауаптары сізді әрдайым абдыратып, сөзінің астарында басқа мағына жатқандай сезінесіз бе?
Біз көбінесе аударма А тіліндегі сөздерді Б тіліндегі сөздерге ауыстыру, конструктор ойыны сияқты бірегей сәйкестік деп ойлаймыз. Бірақ нәтижесінде көбінесе "еш нәрсеге ұқсамайтын" бір дүние жасаймыз – әрбір сөз дұрыс болса да, біріктіргенде ол жасанды, оғаш болып шығады, тіпті түпкі мағынасын толықтай қате түсіндіреді.
Мәселе неде?
Себебі жақсы аударма – бұл ешқандай да сөзді 'ауыстыру' емес, керісінше 'тамақ пісіру'.
Сөздікке қарайтын 'ізденуші' болма, 'бас аспаз' бол
Қолыңызда бір рецепт бар деп елестетіңіз. Рецептте: тұз, қант, соя соусы, сірке суы деп жазылған.
Жаңадан бастаған аспаз не істейді? Грамдарын қатаң сақтап, барлық дәмдеуіштерді ыдысқа жаппай салады. Нәтижесінде не болады? Дәмі оғаш 'қараңғы тағам' жасап шығуы мүмкін.
Ал нағыз бас аспаз не істейді? Ол алдымен ойланады: Мен бүгін қандай тағам жасаймын? Қышқыл-тәтті дәмі бар шошқа еті ме, әлде тұзды-тәтті қызыл ет пе? Бұл тағам кімге арналған? Жұмсақ дәмді ұнататын Гуандун тұрғынына ма, әлде ащысыз өмір сүре алмайтын Сычуань тұрғынына ма?
Қараңызшы, бірдей дәмдеуіштер (сөздік қоры) әртүрлі тағамдарда (контексттерде) қолданылуы, мөлшері, қазанға салыну реті жағынан мүлдем әртүрлі болады.
Тіл де солай.
Сол жасанды, 'бірдеңесі жетіспейтіндей' аудармалар – бұл тек 'дәмдеуіштерді төге салатын' жаңадан бастаған аспаз. Ал шынайы жақсы қарым-қатынас үшін 'бас аспаздың ойлау қабілеті' қажет.
'Бас аспаздың' үш құпиясы
1. Алдымен 'мәзірді' қарап, содан кейін 'әдісті' анықта (жағдайды ажырат)
Сіз Мишлен жұлдызды мейрамханасының тағамын дайындау әдісімен қарапайым таңғы ас дайындамайсыз. Сол сияқты, маңызды заң келісімшартын аудару мен достар арасындағы қалжыңды аудару кезінде қолданылатын 'ыстықтық деңгейі' (басқаша айтқанда 'шеберлік') мен 'дәмдеу' мүлдем басқа болады.
- Заң келісімшарты: дәлдік пен қатаңдықты талап етеді, әрбір сөзде екіұштылық болмауы керек. Бұл күрделі процесс қажет ететін мемлекеттік салтанатты тағам сияқты, ешбір қателікке жол беруге болмайды.
- Роман мен поэзия: көркемдік пен эстетиканы іздейді, әдемі сөздер мен шебер ырғақты қажет етеді. Бұл нәзік десерт сияқты, тек дәмді ғана емес, сонымен қатар әдемі болуы керек.
- Күнделікті сөйлесу: ыстық ықылас, табиғилық және жергілікті тіл ерекшелігі маңызды. Бұл ыстық, буы бұрқыраған үй кеспесі сияқты, жайлылық пен жылулық береді.
Аударар алдында немесе сөйлемес бұрын, өзіңізге сұрақ қойыңыз: Мен қандай 'тағам' дайындап жатырмын? Ресми банкет пе, әлде жеңіл түстен кейінгі шай ма? Осыны анық түсінгенде, сіздің сөз саптауыңыз бен әуеніңіз істің жартысын атқарғаныңыз болады.
2. 'Дәмін' татып көр, тек 'құрамына' қарама (жасырын мағынаны түсін)
Көптеген сөздердің тура мағынасы мен шынайы мағынасы жер мен көктей айырмашылыққа ие болуы мүмкін.
Мысалы, ағылшын тіліндегі “Break a leg!” тікелей аударғанда 'аяғың сынсын' дегенді білдіреді, бұл қарғыс сияқты естіледі. Бірақ оның шынайы мағынасы 'қойылымың сәтті болсын!' дегенді білдіреді. Бұл қытай тағамындағы 'май' сөзі сияқты, 'цзя ю' (加油, 'май құю', яғни 'алға!' немесе 'күш бер!') деген сөзде тағамдық майға еш қатысы жоқ.
Бұлар тілдің ерекше 'дәмі'. Егер сіз тек 'құрамына' (жекелеген сөздерге) қарасаңыз, бұл тағамның шынайы дәмін ешқашан тата алмайсыз. Мамандар арасындағы қарым-қатынас сөзбен сөз аударуға емес, қарсыластың көңіл-күйін және ниетін түсінетін 'дәм сезу қабілетіне' негізделеді.
3. Тілді қарым-қатынастың 'кедергісі' етпе
Біздің көпшілігіміз тілдің 'жоғары санатты аспазы' емеспіз, мәдениетаралық қарым-қатынас кезінде 'тамақ пісіргенде' шатасып кету оңай. Біз әлемнің түкпір-түкпіріндегі адамдармен шынайы байланыс орнатып, ой бөліскіміз келеді, жай ғана суық мәтіндермен алмасу емес.
Бізге 'құрамды' да, 'пісіруді' де білетін ақылды көмекші қажет.
Дәл осы Lingogram сияқты құралдың маңызы осында. Ол жай ғана аудармашы емес, ол сізді түсінетін 'AI қарым-қатынас аспазы' сияқты. Оның кіріктірілген AI аудармасы әртүрлі тілдердің артындағы мәдениет пен контексті түсінуге көмектеседі, сондай-ақ 'тек іштей түсінуге болатын' нәзік тұстарды ұғынуға мүмкіндік береді.
Intent-ті қолдана отырып, сіз достарыңызбен, клиенттеріңізбен немесе серіктестеріңізбен сөйлескенде, ол сіздің айтқыңыз келген 'қарапайым сөздерді' жергілікті, табиғи түрде жеткізуге көмектеседі, бұл қарсы тарапқа жергілікті тұрғынмен сөйлесіп отырғандай жайлы сезім сыйлайды. Ол тілдердің қабырғасын емес, жүректер арасындағы кедергілерді бұзуға көмектеседі.
Келесі жолы әлемнің басқа бұрышындағы адамдармен қарым-қатынас жасағыңыз келгенде, мынаны есте ұстаңыз:
'Сөз тасымалдаушы' болумен шектелмеңіз. Бас аспаз сияқты ойлануға, сезінуге, жасампаз болуға тырысыңыз.
Шынайы қарым-қатынас – қарсы тараптың сіздің 'сөзіңізді' түсінуі емес, сіздің 'жүрегіңізді' сезінуі. Міне, бұл тілдерді асып, әлемді байланыстыратын нағыз сиқыр.