Неліктен шет тілін он жыл оқысаң да, әлі де "ауыз аша алмайсың" деп сезінесің?

Сенде мұндай жағдай болды ма?

Көп жылдар бойы шет тілін оқыдың, сөздіктерді мүлтіксіз жаттап алдың, грамматика ережелерін мүлтіксіз білесің. Бірақ, шынында да бір шетелдік алдыңда тұрғанда, сен бірден тілсіз қаласың, миыңда тек ыңғайсыз "Hello, how are you?" деген сөздер ғана болады.

Немесе, сен әрең дегенде батылыңды жинап, бірнеше сөз айттың, бірақ әңгімең бұлдыр шыны арқылы өткендей болады, сұхбаттасыңды көрсең де, шынайы жылуын сезінбейсің. Сендер "ақпарат алмасып" жатырсыңдар, "сезім алмасып" жатқан жоқсыңдар.

Неліктен бұлай болады? Мәселе сенің сөздік қорыңның аздығында емес, немесе грамматиканы нашар меңгергендігіңде емес. Мәселе мынада: көпшілігіміз тіл үйренуде түбегейлі қателік жібереміз.

Сен тек қана рецепт кітабын жаттап жатырсың, бірақ сол тағамды ешқашан татып көрген емессің

Елестетші, тіл үйрену бөтен елдің тағамын әзірлеуді үйрену сияқты.

Көпшілік қалай жасайды? Олар егжей-тегжейлі рецепт кітабын тауып алады, онда: "3 қызанақ, 1 пияз, 2 сарымсақ, 5 грамм тұз..." деп жазылған. Олар осы "шикізаттарды" (сөздерді) және "қадамдарды" (грамматиканы) мүлтіксіз есте сақтайды және қатаң түрде орындаса, дәмді тағам әзірлей аламыз деп ойлайды.

Ал нәтижесі ше? Дайындалған тағам әрқашан "бірдеңе жетіспейтіндей" сезіледі. Ол техникалық жағынан дұрыс болса да, жаны жоқ болады.

Себебі біз ең маңызды нәрсені – мәдениетті ескермедік.

Мәдениет – осы тағамның жаны. Ол саған жергілікті тұрғындар неге дәл осы дәмдеуішті қолданатынын, осы тағамның артында қандай мерекелік әңгімелер жатқанын, адамдар оны қандай көңіл-күйде бөлісетінін түсіндіреді. Бұларды түсінбесең, сен тек қана бұлжытпай істейтін аспазсың, ал тағам арқылы сезімді жеткізе алатын суретші емессің.

Тіл де солай. Мәдениет – тілдің жаны. Ол адамдардың неліктен осылай сөйлейтінін, олардың әзіл-қалжыңы қайдан шыққанын, қандай тақырыптар қауіпсіз, қандай тақырыптар нәзік екенін түсіндіреді. Ол сенің сөздерді қатаң "аударып" тұрсың ба, әлде тіл арқылы басқа адаммен шынайы байланыс орнатып жатырсың ба, соны анықтайды.

Тілді қалай шынайы "татып" көруге болады?

Рецепт кітабына ғана үңілуді қой. Тілді шынайы меңгеру үшін, сен оның "асханасына" еніп, оның тұрмыс тіршілігін сезінуің керек.

1. Олардың мерекесін ғана емес, өмір ырғағын да ұстану

Біз Рождествоны, Хэллоуинді бәріміз білеміз. Бірақ бұл қытай асханасында тек "Көктем мейрамы" бар екенін білу сияқты, бұл жеткіліксіз.

Көбірек "шағын" мерекелерді білуге тырыс. Мысалы, Мексикадағы Өлілер күні (Día de los Muertos), ол кезде адамдар қайғырмай, ән айтып, би билеп өмірді тойлайды. Немесе Испаниядағы Қызанақ фестивалі (La Tomatina), мыңдаған адамдар көшеде бір-біріне қызанақ лақтырады.

Осы бірегей мәдени нүктелерге қызығушылық таныта бастағанда, сен бөтен адам болмайсың. Сен олардың өмір ырғағы мен эмоциялық көңіл-күйін түсіне бастайсың. Бұл 100 сөзді жаттағаннан гөрі, оларға жақын болуыңа көмектеседі.

2. Олардың күнделікті өміріне еніп, шынымен қызықтыратын тақырыптарды сөйлесу

Сенің сүйікті әншің кім? Соңғы кездері қандай сериал көріп жүрсің? Демалыс күндері не жегенді ұнатасың?

Бұл қарапайым сұрақтар мәдениеттің ең жақсы тасымалдаушысы. Бір елдің музыкасы, киносы, тағамдары олардың шынайы қуаныштарын, қайғыларын және құндылықтарын жасырып жатады.

Тек "ауа райы қалай?" деп сөйлесуді қой. Испанияның фламенко гитарасын тыңдап, оның құмарлығы мен мұңын сезін; Аргентиналықтардың футболға қалай құмар екенін көріп, ұлттық мақтанышын түсін.

Әрине, жаңа доспен бұл тақырыптарды талқылау тілдік және мәдени айырмашылықтарға байланысты кедергілерге ұшырауы мүмкін. Бұл кезде жақсы құрал саған кедергіні бұзуға көмектеседі. Мысалы, Intent сияқты чат қосымшасы, оның ішінде жасанды интеллект аудармасы бар, ол саған әлемнің кез келген бұрышындағы адамдармен кедергісіз қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Сен бір диалект немесе мәдени әңгіме туралы сөйлескенде, ол саған нақты уақытта түсінуге көмектеседі, әңгіменің үзілмеуін қамтамасыз етеді, және сен басқа адамның әлеміне шынайы түрде ене аласың, есік алдында тұрмайсың.

3. Олардың әңгімелерін тыңда, өз аудармаңды емес

Сол елдің жазушысы жазған кітапты немесе сол елдің режиссері түсірген фильмді тауып, асықпай, толықтай көр.

Назар аудар: бұл шет тілін үйрену үшін бейімделген "жеңіл оқылатын кітаптар" емес, керісінше, олардың өздері үшін жазған әңгімелері болуы керек.

Аргентиналық жазушы Борхестің әңгімелерінен сен бір халықтың уақыт пен тағдыр туралы философиялық ойларын көресің. Испаниялық режиссер Альмодовардың фильмдерінен сен қарапайым адамдардың қанық, күрделі, түрлі-түсті сезім әлемін көресің.

Бұл әңгімелер саған оқулықтардан ала алмайтын терең түсінік береді. Ол саған үйреніп жатқан әр сөздің артында тірі жан, шынайы тарих тұрғанын түсіндіреді.

Тілді міндетті орындап жатқандай "үйренуді" тоқтат.

Тіл – бағындыруды қажет ететін пән емес, ол жаңа әлемге ашылатын қақпа. Оның түпкі мақсаты – сынақ қағазынан жоғары балл алу емес, керісінше, қызықты адаммен отырып, шынайы әңгімелесу.

Бүгіннен бастап, "рецепт кітабыңды" қойып, шынайы түрде "татып" көруді баста. Сен тілдің артындағы мәдениетті түсіне бастағанда, бұрын басыңды ауыртқан сөздер мен грамматика өздігінен жанданатынын көресің, ал сен болсаң, ақыры сенімді түрде "ауыз аша аласың".