Неліктен бір тілде сөйлесек те, мен өзімді "тіл сауатсызындай" сезінемін?
Сізде мұндай жағдай болды ма?
Солтүстіктің адамы Гуанчжоуға барып, шайханаға сенімді түрде кіреді. Бірақ мәзірдегі "靓仔" (лиәңцзай – кельнер жігіт), "飞沙走奶" (фэйшажоумәй – сүтсіз, қантсыз шай) сияқты жергілікті атауларды көріп, бірден өзінің ондаған жыл оқығаны босқа кеткендей сезінеді. Барлығы қытай иероглифтерімен жазылған, бірақ қалай біріктірілгенде жұмбақ жазудай болып кетті?
Мұндай "бір тілде сөйлесе де, мағынасы әртүрлі" болатын ыңғайсыз сәттер, шын мәнінде, бүкіл әлемде кездесетін таңғажайып оқиғалар. Бұл бізге тілдің сөздіктегі сөздерден әлдеқайда көп екенін, оның тірі, күнделікті мәдениеттің өзі екенін еске салады.
"Бір құстың екі қанатындай" десе де, "бөтен тілдей" көрінеді
Менің бір досым бар, ана тілі – испан тілі. Жуырда ол Майамидегі "Кішкентай Гаванаға" барып, нағыз куба тағамдарын дәмдеді. Ол еш қиындық болмайды деп ойлаған, өйткені Куба мен оның туған жері Пуэрто-Рико мәдениет жағынан бауырлас, "бір құстың екі қанатындай" деп аталады, тіпті тулары да егіз сияқты.
Дегенмен, ол испан тіліндегі мәзірді сенімді түрде алғанда, таң қалды.
Мәзірдегі тағам атаулары, мысалы aporreado (апорредо), chilindrón (чилиндрон), rabo estofado (рабо эстофадо), оның біреуін де түсінбеді. Ол өзін испан тілі сөздігін ұстаған "жалған" ана тілінде сөйлеушідей сезінді.
Бұл қалай болғаны?
Әр тағамның атауы – мәдениет коды
Кейіннен ол бұл оғаш сөздердің әрқайсысының артында тарих, әдет-ғұрып және өмір туралы бір оқиға жасырылғанын түсінді. Олар оқшау сөздер емес, Куба мәдениетіне апаратын кішкентай кілттер.
Бірнеше қызықты мысалдар келтірейік:
-
"Маврлар мен Христиандар" (Moros y Cristianos): Бұл тағамның тікелей мағынасы "маврлар мен христиандар". Ол шын мәнінде қара бұршақ қосылған күріш. Бірақ Кубада адамдар қара бұршақтарды терісі қара маврларды, ал ақ күрішті христиандарды білдіреді, осылайша Испания тарихындағы 800 жылдық күрделі кезең еске алынады. Қарапайым күріш тағамында бүкіл ұлттың естелігі бар.
-
"Піскен" (Maduros): Бұл қуырылған, тәтті піскен бананды білдіреді. Қызықтысы, менің досымның туған жерінде оны
amarillos(амарильос – сарылар) деп атайды. Бір заттың әртүрлі аталуы – біздің де тілімізде кездесетін жағдай. Мысалы, біздің картопты "жер алма", қызанақты "қызыл алма" деп атайтынымыз сияқты. -
"Кәстрөлдегі жүгері тамлесі" (Tamal en cazuela): Егер сіз бұл біздің таныс, жапыраққа оралған мексикалық тамле (Tamale) деп ойласаңыз, қателесесіз.
en cazuela"кәстрөлде" дегенді білдіреді. Бұл тағам негізінде жүгері тамлесінің барлық ингредиенттерін – жүгері ұнын, шошқа етін, дәмдеуіштерді – бір кәстрөлге салып, қою жүгері ботқасына айналдыру. Бұл "деконструкцияланған" тамле сияқты, әр қасық тосын сыйға толы.
Көрдіңіз бе, тілдің тартымдылығы осында. Ол өзгермейтін ережелер емес, керісінше, ағып жатқан, қиялға толы туынды. Сізді шатастыратын сөздер – жергілікті жерді тереңірек танудың ең шынайы кіреберісі.
"Түсінбеуден" "сөйлесе алуға" дейін
Сол сәттегі түсініспеушілік – керемет ескерту: нағыз қарым-қатынас тіл білімінен емес, қызығушылықтан басталады.
Біз жиі бір шет тілін үйренсек, әлеммен еш кедергісіз сөйлесе аламыз деп ойлаймыз. Бірақ шындық – біз әрдайым мәдениет, диалект, жаргон әкелетін "соңғы кедергілерге" тап боламыз.
Кубалық мейрамханада, егер сіз "Маврлар мен Христиандар" тағамының артындағы оқиғаны бірден түсінсеңіз, мейрамхана иесімен әңгімеңіз бірден қаншалықты жанды әрі жылы болар еді? Сіз тек тапсырыс беруші турист емес, олардың мәдениетіне шынымен қызығушылық танытқан досы боласыз.
Дәл осы Intent құралын жасауымыздың басты себебі. Ол жай ғана чат аударма құралы емес, мәдениет көпірі. Оның кіріктірілген AI аудармасы сізге сөздікте жоқ жаргон мен мәдени фонды түсінуге көмектеседі, кез келген елден келген достарыңызбен сөйлескенде тілдің беткі қабатынан өтіп, шынымен терең қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді.
Келесі жолы, бейтаныс мәзірге немесе басқа мәдениеттен келген жаңа досыңызға тап болғанда, "түсінбеймін" немесе "естімеймін" деп қорықпаңыз.
Түсініспеушілікті қызығушылыққа айналдырыңыз. Өйткені нағыз байланыс әлемді бізге таныс тілде сөйлету емес, олардың әлемін батылдықпен, құралдар арқылы түсіну.
Тереңірек әңгіме бастауға дайынсыз ба?