Шет тілін соншама ыждаһаттылықпен үйренсең де, неге әлі де "тілсіз" қалып отырсың?

Сенде осындай сезім болды ма?

Шет тілін үйрететін барлық қолданбаларды жүктеп алдың, "гурулардың" тәжірибелік кеңестері жазылған сансыз посттарды сақтап алдың, күн сайын ыждаһаттылықпен сөз жаттап, жаттығулар орындап жүрсің. Өзіңді жүз пайыз күш салдық деп ойлайсың, бірақ нәтижесі қандай?

Шет елдікпен кездескенде, миың қатып қалады да, жарты күн айналшықтап, тек қана "Hello, how are you?" деп әрең айтасың. Мұндай көңілсіздік шынымен де бәрінен бас тартқыңды келтіреді.

Проблема қайда жатыр?

Бүгін мен саған танымыңды өзгертетін әдіспен бөліскім келеді. Әуелі тіл туралы сөйлеспей, тамақ пісіру жайлы әңгімелесейік.

Сен «рецепт көшірушісісің бе», әлде нағыз «шеф-аспазсың ба»?

Ойлап көрші, сен бір күрделі тағамды пісіруді үйренгің келеді.

Бірінші адамды біз «рецепт көшірушісі» деп атайық. Ол рецепт бойынша қатаң әрекет етеді: етті 3 сантиметр етіп турап, тұздықтан 2 қасық, қанттан 1 қасық салып, 45 минут қайнатады. Бір қадам артық емес, бір қадам кем емес. Осылай пісірілген тағамның дәмі жаман болмауы мүмкін. Бірақ мәселе мынада: егер бүгін үйде тұздық жетпесе немесе от қатты болып кетсе, ол мүлде абыржып қалады, не істерін білмейді. Ол әрдайым тек көшіріп қана алады, жасай алмайды.

Екінші адамды біз «шеф-аспаз» деп атайық. «Шеф-аспаз» да рецептті қарайды, бірақ ол неге деген сұраққа көбірек назар аударады. Етті неге әуелі қайнаған суға салып алу керек? (Жағымсыз иісін кетіру үшін) Неге қантты қуыру керек? (Түс беру және дәмді арттыру үшін) Неге соңында отты қатты қызыл отқа қойып, тұздықты қоюландыру керек? (Дәмі бай әрі қою болуы үшін).

Осы түпкі логиканы түсінгендіктен, «шеф-аспаз» білгенін басқаға қолдана алады. Ол қолда бар ингредиенттерге сәйкес рецептті өзгерте алады, отбасы мүшелерінің талғамына қарай дәмді жақсарта алады, тіпті өзінің ерекше тағамдарын жасай алады.

Енді шет тілін үйренуге оралайық.

Көптеген адамдар шет тілін үйренгенде, сол «рецепт көшірушісі» сияқты болады. Олар қолданбаның нұсқауларын механикалық түрде орындайды, оқулықтың қай жері ашылса, сол жерін үйренеді, бірақ ешқашан «неге?» деп сұрамайды. Олар жай ғана пассивті түрде ақпарат алады, бірақ белсенді түрде қабілеттерін қалыптастырмайды.

Ал шынымен де тез әрі жақсы үйренетін адамдар тіл үйренудегі «шеф-аспаздар» болып табылады. Олар үйренудің түпкі логикасын меңгерген.

Мұндай «шеф-аспаз ойлау жүйесі» сенің оқуыңды үш бағытта толығымен өзгертеді.

1. Өз оқуыңның «бас аспазы» бол: «көрсетілгендей істеуден» «не үшін істеп жатқанымды білемінге» дейін.

«Рецепт көшірушісі» типті оқушылар үйренуді басқару құқығын оқулыққа немесе қолданбаға береді. Олар осы кітапты оқып бітсем, үйреніп аламын деп ойлайды.

Бірақ «шеф-аспаз» типті оқушылар өздерін орталыққа қояды. Олар былай сұрайды:

• Бұл грамматикалық ереже менің қазіргі айтқым келген ойымды жеткізу үшін маңызды ма?
• Бүгін жаттаған бұл сөздерді мен бірден қолдана аламын ба?
• Бұл жаттығу шынымен де ауызша сөйлеуімді жақсартуға көмектесе ме?

Сен «неге?» деп сұрай бастағанда, пассивті орындаушыдан белсенді жоспарлаушыға айналасың. Сен саналы түрде өзіңе ең қолайлы «ингредиенттерді» (оқу материалдарын) және «пісіру әдістерін» (үйрену әдістерін) таңдай бастайсың. Кино көрсең де, музыка тыңдасаң да, оны мақсатты және тиімді жаттығуға айналдыра аласың.

Сен енді оқудың құлы емес, оқудың қожайыны боласың.

2. «Күйіп кеткен нанды» кешір: «шеф-аспаздың» сабырлылығына ие бол.

Нағыз аспазшылар бұзып алу жиі кездесетін жағдай екенін біледі. Тұзды көп салып қойды, балықты күйдіріп алды, сорпаны пісіріп, қайнатып тастады... Бұл өте қалыпты жағдай. Олар не істейді? Соның кесірінен өзін ештеңеге жарамсыз сезіне ме, немесе енді ешқашан ас үйге кірмеймін деп ант бере ме?

Әрине, жоқ. Олар иығын қиқаң еткізіп, өзіне: «Жарайды, келесіде мұқият боламын», – деп айтады. Содан кейін сәтсіз өнімді төгіп тастап, қайтадан бастайды.

Бірақ біз шет тілін үйренгенде, өзімізге ерекше қатаң боламыз.

Жұмысбасты болғандықтан, бір күн белгілемесең де, өзіңді сәтсіз адам санайсың. Басқалармен сөйлескенде, бір сөзді есіңе түсіре алмасаң, өзіңді өте ақымақ санайсың. Өзімізді ең жаман сөздермен сынап, ауыр қателік жібергендей сезінеміз.

Есіңде болсын: Қателік жасау – үйрену барысындағы ең қалыпты және ең қажетті бөлігі. Күйіп кеткен нан сияқты, ол сенің нашар аспазшы екеніңді білдірмейді, бұл жай ғана кішкентай қателік.

«Шеф-аспаздың» сабырлылығына ие болу – өзіңнің кемшіліктеріңді ашық қабылдай аласың дегенді білдіреді. Бір күнді жіберіп алсаң, келесі күні орнын толтырасың, бір сөзді қате айтсаң, күліп жіберіп, жалғастырасың. Өзіңе деген осындай қолдау сені ары қарай да, нық қадаммен жүруіңе мүмкіндік береді.

3. «Ингредиенттеріңді» мұқият таңда: ақылдырақ оқу шешімдерін қабылда.

Сен бір түстен бері шет тілін үйренуді жоспарлаған, бірақ уақыт өтіп кетсе де, ештеңе бітірмегендей сезіндің бе?

Бұл көбінесе біздің ешқандай жоспары жоқ аспазшы сияқты, барлық ингредиенттерді ас үйде үйіп тастап, сасқалақтап, неден бастарын білмей қалуымыздан. Біз өзімізді жоғары бағалап, бір сағат ішінде тыңдалымды, оқылымды және жазылымды бір мезгілде аяқтауға тырысамыз, нәтижесінде зейін шашырап, тиімділігі өте төмен болады.

Ақылды «шеф-аспаздың» тамақ пісіру алдындағы мақсаты айқын болады: бүгін мінсіз паста жасаймын. Содан кейін ол осы мақсатқа сай, қажетті ингредиенттер мен құралдарды ғана дайындайды.

Оқу да солай. Бастамас бұрын, өзіңнен сұра: «Менің осы бір сағаттағы негізгі мақсатым не?»

• «Өткен шақ қалпындағы оқиғаны» қолдануын түсінгің келе ме? Онда грамматикалық түсіндірмелерге назар аударып, бірнеше нақты жаттығу жаса.
• Тамаққа тапсырыс берудегі ауызша сөйлеуді жаттыққың келе ме? Онда сәйкес диалогтарды тауып, дауыстап қайталап оқы.

Бір уақытта тек бір нәрсені жақсы орында. Айқын мақсат сені ең ақылды шешімдер қабылдауға жетелейді, әрбір минутыңның мақсатты жұмсалуына септігін тигізеді.

Тіл үйренудегі «шеф-аспаз» болу – сен тек теорияны біліп қана қоймай, сонымен қатар өз қолыңмен «тамақ пісіруің» керек дегенді білдіреді – яғни ауызша сөйлеуің қажет.

Көптеген адамдардың ең үлкен кедергісі мынау: «Қате айтып қаламын ба деп қорқамын, әрі жаттығуға адам таба алмаймын!»

Бұл тамақ пісіруді үйренгісі келетін, бірақ тамақты бұзып аламын ба деп қорқып, ешқашан от жағуға батылы бармайтын адам сияқты. Бақытымызға орай, технология бізге мінсіз «симулятор ас үйді» ұсынды.

Егер сен қысымсыз, кез келген уақытта, кез келген жерде жаттығуға болатын серік тапқың келсе, Intent-ті қолданып көр. Бұл – жасанды интеллект (ЖИ) аудармасы бар сөйлесу қолданбасы, ол саған бүкіл әлемдегі адамдармен дос болуға мүмкіндік береді. Сен тоқтап қалсаң немесе қалай айтарыңды білмесең, оның нақты уақыттағы аударма функциясы мейірімді «көмекші аспазшы» сияқты, бірден көмектеседі, бұл саған әңгімені кедергісіз жалғастыруыңа мүмкіндік береді.

Мұндай нағыз диалогтарда ғана сен тілдің дәмін шынымен де «татып», үйрену нәтижелеріңді тексеріп, тез дамисың.

Осы жерді бас, «шеф-аспаз» саяхатыңды баста.

Тек рецепт көшіретін шәкірт болуды тоқтат. Бүгіннен бастап, «қалақшаңды» қолыңа ал да, өз тіл үйренуіңнің «бас аспазы» бол. Сен өзің үшін дәмді тіл мерекесін дайындай аласың.