Өзіңе соншалықты “қатаң” болма! Шет тілін үйренудің шынайы құпиясы – “өзіңді босату”.

Сізде мұндай сезім болған ба?

Күн сайын өзіңді сөз жаттауға, тыңдауды жаттығуға мәжбүрлеп, жоспар кестесін толығымен толтырасың. Бір күн тапсырманы орындамасаң, өзіңді өте сәтсіз сезінесің. Басқалардың тез дамып жатқанын көріп, өзің бір орында тұрып қалғандай болсаң, жүрегіңді бірден мазасыздану билейді.

Біз бәріміз бір тұйық шеңберге түсіп қалған сияқтымыз: қаншалықты тырысқан сайын, соншалықты қиналамыз; қаншалықты өзімізді кінәлаған сайын, соншалықты бас тартқымыз келеді.

Біз әрқашан өзімізге “қатаң” болу – табысқа жетудің жалғыз жолы деп ойлаймыз. Бірақ бүгін мен сізге түсінігіңізді өзгертетін бір фактіні айтқым келеді: тіл үйренудегі ең тиімді әдіс – дәл сол “өзіңді босатуды” үйрену.

Сіздің тіл үйренуіңіз – гүл бағы ма, әлде қараусыз қалған жер ме?

Елестетіп көріңізші, сіздің тілдік қабілетіңіз – гүл бағы. Сіз оның гүлге оранып, мол жеміс беруін қалайсыз.

Енді сізде екі таңдау бар:

Бірінші бағбанды біз “қатаң бригадир” деп атаймыз. Ол “қатал ұстаздан жақсы шәкірт шығады” дегенге сеніп, бақты әскери тәртіппен басқарады. Ол күн сайын өсімдіктердің қанша өскенін сызғышпен өлшейді, арамшөптерді (қателерді) көрсе болды, ашуланып, тамырымен жұлып тастайды, тіпті айналадағы топырақты да бұзып тастайды. Ол ауа райының жақсы-жаманына қарамай, күштеп суарып, тыңайтқыш салады, жеткілікті күш салса, бақ міндетті түрде жақсарады деп сенеді.

Нәтижесінде не болды? Топырақ бара-бара құнарсыз болып, өсімдіктер қалжырап, жартылай өлгендей болып, бүкіл бақ күш-қуатсыздық пен шаршаңқылыққа толы болды.

Екінші бағбанды біз “дана диқан” деп атаймыз. Ол өсімдіктердің өсуінің өз ырғағы бар екенін түсінеді. Ол алдымен топырақтың ерекшеліктерін (өзін) түсінеді, қашан суару керектігін, қашан күнге шығару керектігін біледі. Арамшөпті көрсе, оны ұқыптылықпен тазалайды және неге мұнда арамшөп өскенін, топырақта немесе су мәселесінде кінә бар ма деп ойланады. Ол баққа жаңбырлы күндері демалуға рұқсат береді, сондай-ақ күн шуағындағы буырқанған тіршіліктен ләззат алады.

Нәтижесінде, бұл бақ еркін, жайлы атмосферада барынша қалың, дені сау болып, өмірге толы болады.

Көбіміз шет тілін үйренген кезде сол “қатаң бригадир” сияқты боламыз. Біз өзімізді машина сияқты ұстап, үнемі қамшылап, қысым жасаймыз, бірақ үйренудің, тіршілікке толы еңбек сияқты екенін ұмытамыз.

Неліктен біз әрқашан байқаусызда өзімізді “қинаймыз”?

“Дана диқан” болу өте жақсы естіледі, бірақ оны іске асыру қиын. Себебі біздің мәдениетіміз бен қоғамымыз сол “қатаң бригадирді” үнемі мадақтайтын сияқты.

• Біз “өзімізді қатаң сынауды” “ілгерілеуге деген құштарлық” деп қателесеміз. Бала кезімізден бізге “қиындық көрген – шыңға жетер” деп үйреткен. Сондықтан, біз өзімізді сынау арқылы жігерлендіруге үйренгенбіз, демалуды жалқаулық, ал өзіңе мейірімді болуды алға ұмтылмау деп қабылдаймыз.
• Біз “өзімізге мейірімді болу” бізді әлсіретеді деп қорқамыз. “Егер мен қателіктерге тым кешірімді болсам, ешқашан дами алмай қаламын ба?” “Егер мен бүгін демалсам, басқалардан артта қалып қоймаймын ба?” Мұндай қорқыныш бізге тоқтауға мүмкіндік бермейді.
• Біз “сезімдер” мен “әрекеттерді” шатастырамыз. Қателік жіберген кезде, көңіліміз түсіп, ұяламыз. Біз бұл эмоциялармен қалай үйлесімді өмір сүруді үйренбейміз, керісінше олардың жетегінде кетіп, “Мен неткен ақымақпын, ештеңе қолымнан келмейді” деген теріс айналымға түсіп қаламыз.

Бірақ шындық мынада:

Шынайы күш – ешқашан қателеспеу емес, қателік жібергеннен кейін өзіңді жұмсақтықпен қолдап, көмектесу қабілеті.

Дана диқан бағында бірнеше арамшөп өсті екен деп, барлық еңбегін жоққа шығармайды. Ол мұның өсудің қалыпты жағдайы екенін біледі. Оның бұған төтеп беруге жеткілікті сенімі мен шыдамдылығы бар.

Өзіңнің тіл бағыңның “дана диқаны” қалай болуға болады?

Бүгіннен бастап, тіл үйренуге басқаша қарап көріңіз:

1. “Қателерді” “дерек” ретінде қабылдаңыз. Бір сөзді қате айтсаңыз немесе грамматиканы қате қолдансаңыз, өзіңізді ұрысуға асықпаңыз. Оны қызықты дерек ретінде қабылдаңыз да, өзіңізге сұрақ қойыңыз: “О, мұны осылай қолданады екен ғой, қызық екен.” Қателіктер сәтсіздіктің дәлелі емес, керісінше, дұрыс жолға бастайтын бағдаршам.
2. Өзіңізге досыңызға қарағандай қараңыз. Егер досыңыз бір сөзді қате айтып, басын салбыратып, көңілсіз отырса, сіз не істер едіңіз? Сіз оны міндетті түрде жігерлендірер едіңіз: “Ештеңе етпейді, бұл қалыпты жағдай, келесіде мұқият болсаң болды!” Енді, дәл осылай өзіңізбен сөйлесіңіз.
3. Өзіңізге “қауіпсіз” жаттығу ортасын жасаңыз. Үйрену үшін жаттығу қажет, сонымен қатар қателік жіберуден қорықпайтын орта да қажет. Дана диқан нәзік көшеттер үшін жылыжай салғандай, сіз де өзіңізге қауіпсіз жаттығу алаңын таба аласыз. Мысалы, сіз шетелдіктермен сөйлескіңіз келсе, бірақ дұрыс сөйлей алмай ұялып қалудан қорықсаңыз, Intent сияқты құралдарды қолданып көріңіз. Оның кірістірілген жасанды интеллект аудармасы еркін сөйлесуге көмектеседі, бұл сізге қателіктерге байланысты байланыс үзіліп қалады деп уайымдамай, еркін әрі шынайы әңгімелерде өзіңізге деген сенімділікті арттыруға мүмкіндік береді.
4. Әрбір “кішкентай өскіншеңді” атап өтіңіз. Тек “еркін сөйлеу” деген алыс мақсатқа ғана назар аудармаңыз. Бүгін бір жаңа сөз жаттау, бір ән мәтінін түсіну, бір сөйлем айтуға батыл болу… Бұлардың бәрі – тойлауға тұрарлық “жаңа өскіндер”. Дәл осы кішкентай жетістіктер ақыр соңында гүлденген баққа айналады.

Шынайы өсу – қатаңдық пен өзін-өзі азаптаудан емес, шыдамдылық пен мейірімділіктен туындайды.

Қазірден бастап, сол “қатаң бригадир” болуды тоқтатыңыз. Өзіңіздің тіл бағыңыздың дана диқаны болыңыз, оны нәзіктікпен және шыдамдылықпен суарыңыз. Сіз шынайы түрде “өзіңізді босатқанда”, тілдік қабілетіңіз бұрын-соңды болмаған жылдамдықпен қарқынды дамитынын көресіз.