Мидағы аудармадан бас қатырмаңыз: Сіз бәлкім, қате әдіс қолданып жүрген боларсыз

Сіздің мұндай жағдай басыңыздан өткен бе: шетелдікпен сөйлескенде, ол ауыз ашқанда, миыңыз бірден «синхронды аударма» режимін іске қосып, оның сөзін қазақшаға аударып, содан кейін өз ойыңызды ағылшыншаға аударуға күш саласыз.

Нәтижесінде не болды? Әңгіме үзіліп, бөгеліп қалады, бет-жүзіңіз ыңғайсызданады, ырғақтан қалып қоясыз, сонымен қатар өзіңізді ыңғайсыз, олақ сезінесіз.

Біз бәріміз де шет тілін үйренудің түпкі мақсаты «мидағы аударманы тоқтатып, шет тілінде ойлау» деп ойлаймыз. Сондықтан біз өзімізге қайта-қайта: «Аударма! Аударма!» деп айтамыз. Бірақ нәтижесінде, тежеген сайын, аударуға деген ынтамыз тіпті күшейе түсетінін байқаймыз.

Мәселе негізінде неде?

Бүгін мен сіздің көзқарасыңызды өзгертетін әдіспен бөліскім келеді. Мәселенің кілті «аударманың» өзінде емес, керісінше біз аударуға тырысатын ой-пікірлер тым күрделі болып келеді.

Сіздің ойыңыз – күрделі Лего моделі

Ана тіліңіздегі ойлауыңызды өзіңіз Лего бөлшектерінен құрастырған, керемет әрі әсем «Тяньтань ғимаратының моделі» деп елестетіңіз. Оның құрылымы күрделі, детальдары көп, әр бөлшегі дәл орнында.

Енді сіз жаңа тілді, мысалы, ағылшын тілін үйрене бастайсыз. Бұл сізге жап-жаңа, ережелері басқа Лего бөлшектерінің қорабын бергенмен бірдей.

Осы кезде сіз жіберетін бірінші қате қандай?

Миыңыздағы сол керемет «Тяньтаньды» көріп, қолыңыздағы жаңа Лего бөлшектерімен оны дәлме-дәл, бірден-бірге көшіріп жасауға тырысасыз.

Бұл мүмкін бе? Әрине, мүмкін емес.

Сіз жаңа Лего бөлшектерін құрастыру әдісін білмейсіз, әрі қолыңыздағы бөлшектер толық сәйкес келмеуі де мүмкін. Содан сіз абдырап, қайта-қайта бөлшектеп, құрастырып, ақыры шашылған бөлшектер үйіндісін ғана аласыз.

Міне, «мидағы аударма» кезінде сіздің миыңызда дәл осы жағдай орын алады. Сізді қинайтын «аудару» әрекеті емес, керісінше тым күрделі «ана тілі үлгісін» аударуға тырысуыңыз.

Нағыз құпия: бір бөлшектен бастаңыз

Ендеше, шеберлер қалай әрекет етеді? Олар бірден «Тяньтаньды» құрастыруды ойламайды. Олар үлкен мақсаттарды ең негізгі, ең қарапайым қадамдарға бөліп тастайды.

Бірінші қадам: «Тяньтаньды» бөлшектеңіз, ең негізгі Лего бөлшегін табыңыз

Көркем сөздер мен күрделі бағыныңқы сөйлемдерді ұмытыңыз. Бір ойды жеткізгіңіз келгенде, алдымен өзіңізге сұрақ қойыңыз: бұл ойдың ең маңызды, ең қарапайым нұсқасы қандай?

Мысалы, миыңыздағы «Тяньтань моделі» мынадай: «Егер бүгін ауа райы осындай жақсы болса, теңіз жағасына барып серуендегеніміз жөн болар, осы сирек кездесетін шуақты күнді босқа өткізбейік.»

Бүкілін бірден аударуға асықпаңыз! Оны ең қарапайым «Лего бөлшектеріне» бөліп тастаңыз:

• Лего бөлшегі 1: Ауа райы жақсы. (The weather is good.)
• Лего бөлшегі 2: Мен теңізге барғым келеді. (I want to go to the sea.)

Көрдіңіз бе? Күрделі ойды «бастауыш-баяндауыш-толықтауыш» құрылымындағы негізгі сөйлемге жеңілдеткенде, аударманың қиындығы бірден 90%-ға төмендейді. Сіз жаңа тілде осы екі қарапайым сөйлемді оңай айта аласыз.

Екінші қадам: қарапайым байланыстарды үйреніңіз

Осы «кішкентай Лего бөлшектерін» шеберлікпен құрастыра алғаннан кейін, оларды ең қарапайым жалғаулықтармен (мысалы, and, but, so, because) біріктіруді үйреніңіз.

• The weather is good, so I want to go to the sea.

Бұл сөйлем сіздің бастапқы ойыңыздай көркем болмаса да, ол анық, дәл және толықтай жеткілікті! Қарым-қатынастың мәні – ақпаратты тиімді жеткізу, әдеби дарынды көрсету емес.

Үшінші қадам: «Лего әлеміне» тереңдеңіз, сызбаны ұмытқанша

Сіз «Лего бөлшектерімен ойлау» арқылы қарым-қатынас жасауға үйренгенде, «мидағы аударма» жүгінің азая түскенін байқайсыз.

Келесі кезекте ең маңызды қадам тұр: бұл жаңа тілмен көптеп жанасу. Көріңіз, тыңдаңыз, оқыңыз. Ұнататын фильмдеріңізді көріңіз, сүйікті подкастарыңызды тыңдаңыз, қызықты мақалаларды оқыңыз.

Бұл процесс Лего әуесқойының Лего әлеміне күнұзын батып, басқалардың жұмыстарын үздіксіз көріп, жаңа құрастыру әдістерін үйреніп, уақыт өте келе сызбаға қарамай-ақ, түйсік пен бұлшықет жады арқылы еркін түрде өзіндік моделін жасай алатынына ұқсайды.

Міне, бұл «шет тілінде ойлаудың» нағыз деңгейі. Ол кенеттен пайда болмайды, керісінше «жеңілдету – біріктіру – тереңдеу» деген үш қадам арқылы табиғи түрде қол жеткізіледі.

Қарым-қатынасты жеңілдетіңіз

Сонымен, «мидағы аударма» үшін өзіңізді кінәламаңыз. Ол сіздің жауыңыз емес, оқу жолыңыздағы міндетті баспалдақ.

Сіз шынымен өзгертуіңіз керек нәрсе – «күрделі модельдерді» құрастыруды тоқтатып, «қарапайым Лего бөлшектерін» құрастырудың қызығын көруді үйрену.

1. Айтқыңыз келгенде, алдымен жеңілдетіңіз.
2. Сөйлегенде, қысқа сөйлемдер айтыңыз.
3. Бос уақытыңызда, көп тереңдеңіз.

Әрине, тереңдеу мен жаттығу серіктестерді қажет етеді. Егер сіз қарапайым «Лего бөлшектерімен» әлемнің түкпір-түкпіріндегі адамдармен қарым-қатынас жасауға қауіпсіз орта тапқыңыз келсе, Intent-ті қолданып көріңіз. Бұл – ішіне жасанды интеллект аудармасы орнатылған чат қолданбасы. Сөзіңіз бөгеліп қалғанда, ол Лего нұсқаулығы сияқты кеңес беріп, әңгімені кедергісіз аяқтауға көмектеседі. Сіз нағыз қарым-қатынас барысында «Лего бөлшектерімен ойлауыңызды» оңай тәжірибеде қолдана аласыз.

Есіңізде болсын, тіл – мақтану құралы емес, керісінше байланыстыратын көпір. Бүгіннен бастап, кемелділікке деген құмарлықтан арылыңыз, баладай болып, ең қарапайым Лего бөлшегінен бастап, өзіңіздің тіл әлеміңізді құрастырыңыз.