Неліктен "оңай" деп саналатын шет тілін үйрену керісінше оңайырақ тұзаққа түсіреді?

Біз бәріміз мынадай кеңесті естігенбіз: Шет тілін үйренгіңіз келе ме? Ана тіліңізге "туыстас" тілді таңдаңыз, сонда әлдеқайда оңай болады.

Мысалы, көптеген қытайлықтар жапон тілін үйренуді оңай деп санайды, себебі онда көптеген иероглифтер бар. Сол сияқты, француз тілін білетін адам испан немесе итальян тілін үйренгісі келсе, бұл да "жеңілдетілген режим" сияқты көрінеді, өйткені олардың барлығы латын тілінен шыққан, көп жылдар бұрын жоғалған ағайындылар секілді.

Сырттай қарағанда, бұл шынымен де қысқа жол. Француз тіліндегі "Қалыңыз қалай?" Comment ça va? деп айтылады, итальян тілінде Come stai?, ал испан тілінде ¿Cómo estás?. Көрдіңіз бе, бір отбасы мүшелері сияқты емес пе? Сөздер мен грамматикалық құрылымдарда көптеген ұқсастықтар бар.

Бірақ бүгін мен сізбен интуицияға қайшы келетін бір шындықпен бөліскім келеді: кейде дәл осы "ұқсастық" үйрену жолындағы ең үлкен тұзақ болып табылады.

Ең таныс бейтаныс

Бұл сезім тек мандарин тілінде сөйлейтін адамның кантон тілін үйренуі сияқты.

Сіз "我今日好得闲" дегенді көргенде, әр сөзді танисыз, тіпті біріктіргенде де шамалы мағынасын болжай аласыз. Сіз мұны өте оңай деп ойлайсыз! Бірақ сіз сенімділікпен сөйлей бастағанда, айтылуы, интонациясы, тіпті кейбір сөздердің негізгі мағынасы да мандарин тілінен мүлдем өзгеше екенін түсінесіз.

Осы "түсінікті, бірақ сөйлегенде қате" деген сәтсіздік сезімі "туыстас тілдерді" үйрену кезіндегі ең үлкен тұзақ. Сіз қысқа жолмен жүріп келемін деп ойлайсыз, шын мәнінде мина алаңында билеп жүрсіз.

Бұл тілдердегі "жалған достар" (False Friends) ең үлкен мина болып табылады. Олар сіз білетін сөздермен бірдей көрінеді, бірақ мағынасы мүлдем басқа.

Мысал келтірейік: Француз тілінде "түс" (couleur) — әйел тектес сөз. Испан тілін үйреніп жүрген француз color деген сөзді көргенде, оны да әйел тектес деп ойлайды. Нәтижесінде ше? Испан тілінде color — ер тектес. Кішкентай қателік болса да, ойлаудағы жалқаулықты көрсетеді.

Мұндай тұзақтар барлық жерде кездеседі. Ана тіліңіздің "тәжірибесіне" неғұрлым сүйенсеңіз, соғұрлым оған оңайырақ түсесіз. Сіз қысқа жолмен барамын деп ойлайсыз, шын мәнінде керісінше бағытқа кетіп барасыз.

Нағыз қиындық: есте сақтау емес, ұмыту

Мүлдем жаңа, ешқандай байланысы жоқ тілді (мысалы, қытай және араб тілдерін) үйренгенде, сіз таза парақ сияқты болып, барлық жаңа ережелерді ынтамен қабылдайсыз.

Бірақ "туыстас тілді" үйренгенде, сіздің ең үлкен қиындығыңыз "жаңа білімді есте сақтау" емес, керісінше "ескі әдеттерді ұмыту".

1. Бұлшықет жадыңызды ұмытыңыз: Француз тілінің айтылуы жұмсақ, сөздердің екпіні біркелкі. Ал итальян және испан тілдері секірмелі ырғақ пен екпінге толы, бұл француздар үшін тегіс жерде жүруге үйренген адамды танго билеуге мәжбүрлегенмен бірдей, бар денесі қолайсыздық сезінеді.
2. Грамматикалық интуицияңызды ұмытыңыз: Сіз белгілі бір сөйлем құрылымына үйреніп қалсаңыз, "туысқанның" кішкентай айырмашылықтарына бейімделу қиын болады. Бұл айырмашылықтар аз болғанымен, "жергілікті тұрғындарды" "шетелдіктерден" ажырататын кілт болып табылады.
3. Өздігінен түсінікті деп санауды ұмытыңыз: Сіз енді "бұл сөздің мағынасы осы шығар?" деп болжай алмайсыз. Сіз әрбір детальға жаңа нәрсеге қарағандай құрметпен және қызығушылықпен қарауыңыз керек.

Осы "әдемі тұзақтардан" қалай аулақ болуға болады?

Ендеше, біз не істеуіміз керек? Бұл "қысқа жолдан" бас тартамыз ба? Әрине, жоқ. Дұрыс ойлау – қашу емес, көзқарасты өзгерту.

Бұл жаңа тілді, "өзіңізге ұқсас, бірақ мінезі мүлдем басқа" туысыңыздай қабылдаңыз.

Олардың қандық байланысын (ұқсас сөздік қор) мойындаңыз, бірақ оның жеке тұлғасын (ерекше айтылуы, грамматикасы және мәдени мағынасы) одан да қатты құрметтеңіз. "Ол маған ұқсас болуы керек" деп ойлай бермеңіз, керісінше "ол неге осындай?" деп қызығыңыз.

Сіз шатасып қалғанда, мысалы, испан досыңызбен сөйлесіп жатқанда, кейбір сөздің қолданылуы француз тіліндегідей ме, жоқ па білмегенде, не істейсіз? Болжайсыз ба?

Бақытымызға орай, біз технология арқылы кедергілерді жоюға болатын дәуірде өмір сүріп жатырмыз.

Іштей үнсіз алаңдағаннан гөрі, тікелей құралдарды пайдаланған дұрыс. Мысалы, Lingogram сияқты чат қолданбасы, оның ішінде нақты уақыт режиміндегі жасанды интеллект аудармасы бар. Сіз шетелдік достарыңызбен сөйлескенде, ол сізге "тым ұқсас" болғандықтан туындайтын қате түсініктерді лезде жеңуге көмектеседі, сенімді сөйлесуге мүмкіндік береді, сонымен қатар нақты әңгімелерден ең шынайы қолданыстарды үйренуге болады.

Ақыр соңында, "туыстас тілді" үйренудің нағыз ләззаты оның қаншалықты "оңай" екендігінде емес, керісінше тілдің өзін тереңірек түсінуге мүмкіндік беруінде – оның ортақ тамырлары бар, бірақ әрқайсысы өз топырағында қандай әртүрлі әдемі гүлдер ашқандығында. "Өздігінен түсінікті" деген тәкаппарлықты тастап, "солай екен ғой" деген кішіпейілдікті қабылдаңыз. Сонда ғана бұл сапар шынымен де жеңіл әрі қызықты болады.