Шет тілін «мәзір жаттағандай» үйренуді тоқтатып, оны «тамақ әзірлегендей» үйреніңіз

Сізде осындай сезім болды ма?

Бірнеше қолданба жүктеп алып, ондаған гигабайт материал жинап, сөздік кітаптарыңызды тоздырып бітірдіңіз бе? Сіз өзіңізді жеткілікті «құнды ақпарат» жинақтадым деп ойлайсыз, дәл бір коллекционер сияқты әртүрлі тілдердің «бөлшектерін» жіктеп, ретке келтіріп қойғандайсыз.

Бірақ нақты сөйлесуге келгенде, сіз өзіңізді тоңазытқышында ең жоғары сапалы азық-түлік тұрса да, одан қалай тамақ дайындарын білмейтін аспазшы сияқты сезінесіз. Миыңызда шашыраңқы сөздер мен грамматика ережелері толып тұр, бірақ оларды біріктіріп, табиғи сөйлем құрай алмайсыз.

Неліктен бұлай болады?

Мүмкін, біз ең басынан бастап тіл үйренудің нағыз мәнін қате түсінген шығармыз.

Тіл – білім емес, ол – шеберлік

Бізге әрдайым шет тілін үйрену математика немесе тарихты үйренгендей «жаттау» мен «түсінуді» қажет етеді деп айтады. Бірақ бұл тек жартылай шындық.

Тіл үйрену, шындығында, жаңа, шетелдік тағамды қалай әзірлеуді үйренуге көбірек ұқсайды.

Ойлап көріңізші:

• Сөздер мен грамматика – құрамдас бөліктер мен дәмдеуіштер. Олар сізде болуы керек, бұл – негіз. Бірақ тұзды, соя соусын, сиыр етін және көкөністерді жай ғана үйіп тастағаннан, ол автоматты түрде дәмді тағамға айналмайды.
• Оқулықтар мен қолданбалар – рецепт кітаптары сияқты. Олар сізге қадамдар мен ережелерді айтады, бұл өте маңызды. Бірақ ешбір ұлы аспазшы рецепт бойынша толықтай тамақ әзірлемейді. Олар өз сезімдеріне қарай оттың қызуын реттеп, экспромтпен жаңа дәмдер қосады.
• Мәдениет пен тарих – бұл тағамның жаны. Неліктен бұл жердің адамдары осындай дәмдеуіштерді қолдануды ұнатады? Бұл тағамның артында қандай мерекелік әңгімелер тұр? Осыларды түсінбесеңіз, сіз дайындаған тағам түріне ұқсас болуы мүмкін, бірақ оған әрдайым «нағыз дәм» жетіспейді.

Ал біздің көпшілігіміздің мәселесі – біз «құрамдас бөліктерді жинақтауға» және «рецепттерді жаттауға» тым көп көңіл бөліп, асүйге кіріп, өз қолымызбен сезініп, тәжірибе жасап, қателік жіберуді ұмытып кетеміз.

Біз тағамды күйдіріп алудан, тұзды артық салып қоюдан, от жағуды да білмейді деп жұрт күлуінен қорқамыз. Сондықтан, біз ыңғайлы аймақта қалуды жөн көріп, көбірек «рецепттер» жинақтауды жалғастырамыз, бір күні автоматты түрде ұлы аспазшы боламыз деп қиялдаймыз.

Бірақ бұл ешқашан болмайды.

«Тіл коллекционерінен» «Мәдениет гурманына»

Нағыз өзгеріс ойлауыңызды өзгерткен сәтте басталады: коллекционер болуды доғарыңыз, «мәдениет гурманы» болуға тырысыңыз.

Бұл нені білдіреді?

1. «Кемшіліктерді» қабылдаудың бірінші қадамы. Ешбір аспазшы алғашқы әрекетінде тамаша Веллингтон бифштексін жасай алмайды. Сіздің шет тіліндегі алғашқы сөйлеміңіз де тұтығып, қателерге толы болатыны анық. Бірақ бұл маңызды емес! Бұл сіздің қуырылған алғашқы жұмыртқаңыздай, мүмкін сәл күйіп кеткен шығар, бірақ ол әлі де сіздің өз қолыңызбен жасалған, сіздің алғашқы қадамыңыз. Бұл «сәтсіз» тәжірибе он рет рецепт қарағаннан әлдеқайда пайдалы.

2. «Не?» дегеннен «Неліктен?» дегенге ауысу. Тек «Сәлем» дегенді қалай айту керектігін жаттамаңыз, қызығушылық танытып, олар неліктен осылай амандасатынын біліңіз. Олар кездескенде тағы қандай дене тілін қолданады? Тілдің артындағы мәдени оқиғаларды зерттей бастағанда, сол жеке сөздер бірден жанданып, жылулыққа ие болады. Сіз жаттаған нәрсе енді символ емес, ол – көрініс, ол – оқиға.

3. Ең маңыздысы: «дәмін тату» және «бөлісу». Тағам дайын болғанда, ең керемет сәт не? Достармен және отбасымен бөлісіп, олардың жүзіндегі қанағаттанған көңіл-күйін көру. Тіл де солай. Сіздің оқуыңыздың түпкі мақсаты емтихан тапсыру емес, басқа бір тірі адаммен байланыс орнату.

Бұл бұрын тіл үйренудегі ең қиын тұсы еді – кіммен жаттығу керек?

Бақытымызға орай, қазір бізде одан да жақсырақ «асүйлер» мен «дастархандар» бар. Lingogram сияқты құралдар сіз үшін әрдайым ашық халықаралық дәмханалар алаңы сияқты. Онда қуатты AI аудармашысы орнатылған, бұл сіздің «аспаздық шеберлігіңіз» жетік болмаса да, әлемнің түкпір-түкпірінен келген достармен батыл сөйлесуді бастауға мүмкіндік береді.

Сіз «мінсіз» болғанша күтудің қажеті жоқ. Сіз сөйлесе отырып үйреніп, тілдің ең шынайы, ең табиғи дәмін сезіне аласыз. Бұл достық ниеттегі ұлы аспазшының жетекшілігімен тамақ әзірлегендей, ол сіздің қателеріңізді түзеп, бұл тағамның құпиясын да айтып береді.

Сондықтан, тоңазытқыштағы толы «құрамдас бөліктерге» қарап уайымдауды доғарыңыз.

Тіл үйренуді дәмді шытырман оқиға ретінде қарастырыңыз. Бүгін өзіңізге ұнайтын бір «ас мәзірін» (тілді) таңдап, «асүйге» кіріп, от жағыңыз, тіпті ең қарапайым «қызанақ пен жұмыртқа» тағамын әзірлеуге тырыссаңыз да.

Себебі сіз жалықтыратын сөздікті жаттап жатқан жоқсыз, сіз өз өміріңіз үшін жаңа дәмді тағам әзірлеп жатырсыз.