Tibqax twaħħal fl-età tiegħek, ir-raġuni vera għaliex tonqos milli titgħallem lingwa barranija tista' sorpriżak
Jaqaw int ukoll qatt ma għedt: “Ah, kieku bdejt nitgħallem l-Ingliż minn żgħir! Issa li kbir, moħħi sar matt.”
Din hija frażi li kważi kulħadd sema', u forsi anke qal hu stess. Naraw lit-tfal li trabbew barra minn pajjiżhom jitkellmu lingwa barranija bla tfixkil fi ftit xhur, u b'hekk naslu għall-konklużjoni: it-tagħlim tal-lingwi għandu “perjodu tad-deheb”, u ladarba jintilef, qatt ma tista' tmur lura.
Imma x'jiġri kieku ngħidlek li din l-idea, forsi hija żbaljata minn rasha sa saqajha?
Il-problema vera għaliex l-adulti ma jitgħallmux lingwi barranin mhijiex fl-età tagħhom, iżda fil-fatt li qed nużaw il-metodu ħażin.
Ejja nużaw storja sempliċi biex nispjegaw
Immaġina li qed titgħallem issajjar.
L-ewwel tip ta’ persuna, insejħulu “l-apprendist żgħir”. Huwa tifel, u billi hu bil-ġuħ, irid jitgħallem issajjar. Kuljum isegwi lil ommu, jaraha kif taqta’ l-ħaxix, kif tpoġġi l-melħ. Jibda bl-aktar kompiti sempliċi – jgħin jaħsel il-ħaxix, jgħaddi platt. Forsi ma jafx x’inhi “reazzjoni ta’ Maillard”, imma jaf li l-laħam moqli sal-kulur tad-deheb huwa l-aħjar. Għamel ħafna żbalji, bħal li poġġa zokkor flok melħ, imma kull darba li żbalja, seta’ immedjatament iduq ir-riżultat. L-għan tiegħu kien ċar: li jagħmel ikla li timla żaqqu. Huwa kien qed juża l-kċina, mhux jistudjaha.
It-tieni tip ta’ persuna, insejħulu “t-teorista”. Huwa adult, u ddeċieda li jitgħallem it-tisjir “b’mod sistematiku”. Ixtara munzell kotba ħoxnin dwar it-teorija tat-tisjir, jistudja l-istruttura molekulari ta’ ingredjenti differenti, u jimmemorizza riċetti preċiżi għal diversi zlazi. Jista’ jgħidlek 10 tipi differenti ta’ tekniki ta’ qtugħ, imma qatt ma qata’ basla. Meta fl-aħħar daħal fil-kċina, moħħu kien mimli regoli u projbizzjonijiet, jibża’ li s-sħana ma tkunx tajba, jibża’ li l-melħ ma jitqiegħedx sew. Bħala riżultat, anke bajda moqlija sempliċi jagħmilha b’ċertu tregħid.
Rajt?
It-tfal meta jitgħallmu lingwi, huma bħall-“apprendist żgħir”. Jinsabu f’ambjent fejn iridu jikkomunikaw, u biex jagħmlu ħbieb, biex jiksbu ġugarelli, biex jesprimu “Jien bil-ġuħ”, huma mġiegħla jitkellmu. Ma jimpurtahomx jekk il-grammatika hijiex perfetta, jimpurtahom biss jekk il-persuna l-oħra fehmitx. Jitgħallmu permezz ta’ imitazzjoni, provi u żbalji, u rispons immedjat. Għalihom, il-lingwa hija għodda biex issolvi problemi.
Iżda l-biċċa l-kbira tal-adulti meta jitgħallmu lingwa, huma bħal dak “it-teorista”. Nżommu ma’ kotba ħoxnin tal-grammatika, nimmemorizzaw listi ta’ kliem li qatt ma nużaw, u ninkwietaw jekk wara “he” għandniex nużaw “is” jew “are”. Nittrattaw il-lingwa bħala suġġett akkademiku profond biex nistudjawh, u mhux bħala għodda għall-komunikazzjoni. Nibżgħu li niżbaljaw, nibżgħu li niffaċċjaw l-għarukaża, u r-riżultat huwa – nikkontrollaw munzell regoli, imma ma nistgħux ngħidu sentenza sħiħa.
Il-“moħħ adult” tiegħek, fil-fatt, huwa s-superpotenza tiegħek
Dejjem ħsibna li l-moħħ “vojt” tat-tfal huwa vantaġġ, iżda injorajna l-karta rebbieħa vera tal-adulti: il-konjizzjoni u l-loġika.
Tifel jista’ jkun jaf kif jgħid “Irrid nixrob l-ilma”, imma ma jistax jiddiskuti miegħek tifsira profonda ta’ film, jew jispjega fenomenu soċjali kumpless. Int, bħala adult, diġà għandek bażi kbira ta’ għarfien u perspettiva unika fuq id-dinja. Dawn mhumiex ostakli għat-tagħlim, iżda l-aktar ġebel ta’ raddiena prezzjuż tiegħek.
Il-mistoqsija hija, kif tista’ tixgħel din is-superpotenza? It-tweġiba hija sempliċi:
Ieqaf tkun “teorista tal-lingwi”, ibda kun “utent tal-lingwi”.
Kif tista’ verament “titgħallem” lingwa bħal “apprendist żgħir”?
-
Sib il-“ġuħ” tiegħek: Titgħallimx lingwa biss għall-fini li titgħallem lingwa. Staqsi lilek innifsek, għaliex verament trid titgħallem? Biex tifhem film mingħajr sottotitli? Biex tkun tista’ titkellem man-nies tal-lokal meta tivvjaġġa? Jew biex tkun tista’ titkellem minn qalb għal qalb mal-ħbieb fuq in-naħa l-oħra tad-dinja? Dan l-għan speċifiku u qawwi huwa l-motivazzjoni kollha li għandek bżonn biex tkompli titgħallem.
-
Ibda minn “bajda moqlija”: Tibdiex billi tisfida “ikla ta’ stat” mill-ewwel. Tinsa dawk is-sentenzi kumplessi u twal u d-dibattiti filosofiċi. Ibda mill-“riċetti” l-aktar sempliċi u prattiċi: Kif tintroduċi lilek innifsek? Kif tordna kikkra kafè? Kif titkellem dwar il-mużika favorita tiegħek? Ikkontrolla l-ewwel dawn l-affarijiet li tista’ tuża minnufih.
-
Biddel ħajtek f’“kċina”: Oħloq ambjent fejn tista’ dejjem “tagħmel prattika”. L-aktar pass sempliċi huwa li tibdel il-lingwa tas-sistema tal-mowbajl tiegħek għal-lingwa mira. Tiskanta ssib li l-kliem li tiltaqa’ magħhom kuljum, bil-mod il-mod, timmemorizzahom. Isma’ kanzunetti barranin, ara drammi barranin, ħalli l-ħoss ta’ din il-lingwa jdawrek.
-
L-aktar importanti: Sib lil xi ħadd biex “issajjar” miegħu: Qatt ma tista’ titgħallem issajjar għall-oħrajn sempliċement billi taqra riċetti. Il-lingwa hija għall-komunikazzjoni, u l-vitalità tagħha tinsab fl-interazzjoni. Aħrab il-biża’ u sib kelliem nattiv biex titkellem miegħu.
Naf, dan il-pass huwa l-aktar diffiċli. Biża’ li niżbaljaw fil-kliem, biża’ mis-skiet skomdu, biża’ li l-parti l-oħra ma tkunx paċenzjuża… Dan iħossu bħallikieku ppreparajt dixx b’attenzjoni, imma tibża’ li ħaddieħor jgħid “mhux tajjeb fit-togħma”.
F’dan il-mument, għodda tajba hija bħal “sous-chef” paċenzjuż li jista’ jgħinek telimina l-biża’. Pereżempju, app taċ-chat bħal Intent, li fiha traduzzjoni AI f’ħin reali. Tista’ b’kuraġġ tagħmel ħbieb ma’ nies minn madwar id-dinja, u meta tiffaċċja ostaklu fil-kliem jew ma tkunx ċert kif tesprimi ruħek, l-AI tgħinek b’mod naturali, biex id-diskussjoni tkompli bla xkiel. Jagħtik “kċina” vera b’xibka ta’ sigurtà, u jippermettilek tibni l-kunfidenza permezz tal-prattika, aktar milli tabbanduna minħabba l-biża’.
Mela, tibqax tuża l-età bħala skuża.
M’għandekx li ma tistax titgħallem, sempliċiment għandek bżonn tibdel il-mod. Moħħok ma ssaddidx, fil-fatt huwa superkompjuter b’ħażna kbira ta’ data, sempliċement qed jistenna l-programm it-tajjeb biex jibda.
Issa, tinsa dawk ir-“riċetti” ħoxnin. Idħol fil-kċina, sib l-ewwel mira tiegħek, u ibda agħmel l-ewwel “dixx ta’ konverżazzjoni” tiegħek.