Jouw Taiwanees is geen geïsoleerd eiland, maar een machtige rivier die uitmondt in de zee
Heb je je ooit afgevraagd...?
Het Taiwanees dat je op de markt hoort van oma's, en het Taiwanees in tv-drama's van 8 uur 's avonds, lijken een beetje van elkaar te verschillen. Als je naar het zuiden gaat, merk je dat de accenten van sommige woorden weer anders zijn. En wat nog verrassender is: als je vrienden uit Maleisië of Singapore ontmoet, en zij spreken 'Hokkien', dan kun je er misschien 70 tot 80 procent van verstaan, maar er is tegelijkertijd een ondefinieerbaar gevoel van onbekendheid.
We denken vaak dat 'Taiwanees' een vaste, onveranderlijke taal is. Maar in werkelijkheid is het meer een majestueuze rivier.
Een grote rivier genaamd 'Minnan'
Stel je voor: de bron van deze grote rivier ligt honderden jaren geleden in het zuiden van Fujian, China – in Quanzhou en Zhangzhou. Dat waren eens bloeiende handelshavens. Talloze mensen vertrokken hiervandaan, en net als beekjes namen ze hun moedertaal mee, die zich vervolgens overal naartoe verspreidde.
De grootste van deze zijrivieren stroomde richting Taiwan.
Op Taiwanese bodem verzamelde deze zijrivier lokale invloeden, en zo ontstond wat we vandaag de dag 'Taiwanees' of 'Tâi-gí' noemen. Het accent in het noorden heeft iets meer van het 'Quanzhou'-geluid; het zuidelijke accent draagt meer het 'Zhangzhou'-karakter. Later, door de loop van de geschiedenis, werden er ook Japanse woorden in opgenomen (zoals 'o-tó-bái' voor motorfiets, en 'bì-luh' voor bier), waardoor het nog unieker werd.
Dit is de reden waarom, zelfs als jij en oudere generaties Taiwanees spreken, jullie woordkeuze en accent lichte verschillen kunnen vertonen. Jullie bevinden je simpelweg in dezelfde rivier, maar dan in enigszins verschillende stroomgebieden.
De rivier stroomt onophoudelijk verder de wereld in
Maar deze grote rivier stopte niet in Taiwan. Ze stroomde onophoudelijk verder, naar het wijdere Zuidoost-Azië.
- De Singaporese zijrivier: In Singapore staat deze bekend als 'Hokkien'. Deze zijrivier heeft zich vermengd met Engelse en Maleise woorden, en heeft zo een accent ontwikkeld dat vol is van een stedelijk gevoel. Daarom kunnen Taiwanezen het Hokkien dat in Singapore wordt gesproken grotendeels verstaan, alsof ze stroomafwaarts familie ontmoeten die van een andere zijtak komt.
- De Maleisische zijrivier: In Maleisië is de situatie nog interessanter. Het Hokkien van Penang neigt meer naar het 'Zhangzhou'-accent en heeft bovendien veel Maleise woorden opgenomen. Het Hokkien in het zuiden ligt daarentegen dichter bij het 'Quanzhou'-accent. Ze zijn als twee afsplitsingen die zich bij de monding van de rivier verspreiden, elk met hun eigen unieke karakter.
- Nog verdere verwanten: Er zijn ook zijrivieren die zich nog eerder hebben afgesplitst, zoals het 'Teochew' uit Guangdong. Dit heeft dezelfde oorsprong als Minnan en is als een verre verwant die zich al heel vroeg van de rivier heeft afgesplitst. Hoewel ze bloedverwantschap delen, zijn ze door een lange, onafhankelijke ontwikkeling nu niet langer direct verstaanbaar voor elkaar.
Dus, de volgende keer dat je een taal hoort die 'klinkt als Taiwanees, maar toch een beetje anders is', wees dan niet langer verward. Wat je hoort, zijn in feite de verschillende melodieën die dezelfde 'grote Minnan-rivier' zingt in verschillende hoeken van de wereld.
Van 'correct spreken' naar 'echt begrijpen'
Nu we het verhaal van deze rivier begrijpen, kunnen we taal misschien vanuit een ander perspectief bekijken.
Taiwanees leren is niet alleen bedoeld om met ouderen thuis te communiceren, of om lokale dramaseries te begrijpen. Het is vooral bedoeld om een kaart te verkrijgen, om alle plekken te verkennen waar deze rivier doorheen stroomt, en om de diverse gedaanten te ervaren die het in verschillende culturele bodems tot bloei brengt.
Het leert je dat taal geen star, standaard antwoord is, maar een levend, voortdurend evoluerend wezen. Wanneer je op een landweggetje in Taiwan een vriendelijke 'Tōa-ke, chia̍h-pá-bē?' ('Baas, al gegeten?') gebruikt om een gesprek met een winkelier aan te knopen, zul je een warmte voelen die verder gaat dan een transactie. Deze warmte bestaat ook bij de eetkraampjes in Penang, of tussen buren in Singapore.
Maar wanneer we de rivier volgen en met deze 'verre verwanten' willen communiceren, kunnen die 70 tot 80 procent overeenkomst en 20 tot 30 procent verschil soms juist een communicatiebarrière vormen. Hoe kunnen we deze laatste mijl overbruggen?
Gelukkig heeft technologie een brug voor ons gebouwd. Sommige hulpmiddelen zijn precies ontworpen om die ongemakkelijke situatie van 'half begrijpen, half niet' weg te nemen. Neem bijvoorbeeld de chat-app Intent. De ingebouwde AI-realtimevertaalfunctie is als een persoonlijke tolk, die de subtiele verschillen tussen deze talen haarfijn aanvoelt. Of je nu Taiwanees Hokkien spreekt, de ander Penang Hokkien, of een totaal andere taal, de app kan jullie helpen soepel te communiceren en elkaar echt te 'begrijpen'.
Het mooie van taal is de verbinding die het creëert. Het draagt onze geschiedenis met zich mee, definieert onze identiteit en geeft ons de mogelijkheid om met de wereld in gesprek te gaan.
Zeg de volgende keer niet langer alleen: 'Ik spreek Taiwanees.' Je kunt met meer zelfvertrouwen zeggen:
"Wat ik spreek, is de warmste en meest ontroerende zijrivier van die majestueuze Minnan-rivier, die door Taiwan stroomt."
En nu heb je de middelen om het landschap van de hele rivier te leren kennen.