Je 'thuistaal' is niet 'plat', maar een vergeten schat

Heb je ooit zo'n moment gehad?

Als je met familie belt, heb je de neiging om Standaardmandarijn te spreken, omdat het 'formeler' aanvoelt; op een vriendenfeest, als je iemand een dialect hoort spreken, plak je er stiekem het etiket 'boers' of 'ouderwets' op; en zelfs, als je wordt gevraagd "Spreek je je thuistaal?", antwoord je een beetje verlegen: "Een beetje, maar ik spreek het niet meer zo goed."

We lijken allemaal stilzwijgend een feit te accepteren: Standaardmandarijn is 'de taal', terwijl onze moedertalen – die thuistalen die we van kinds af aan horen en die zo vertrouwd aanvoelen – slechts 'dialecten' zijn. Een ondergeschikt, minder belangrijk iets.

Maar is dat echt zo?

Een verhaal over een 'geheim recept'

Laten we dit vraagstuk eens vanuit een ander perspectief bekijken.

Stel je voor dat je grootmoeder een 'geheim familierecept' had voor hóngshāoròu (gesmoord varkensvlees) dat generaties lang was doorgegeven. De smaak van dit gerecht is je warmste jeugdherinnering. Later groeiden je ouders op en gingen naar verschillende steden, zoals Shanghai, Guangzhou en Chengdu. Ze pasten het recept van oma enigszins aan, afhankelijk van de lokale smaak: de familie in Shanghai deed er wat meer suiker bij voor een zoetere smaak; de familie in Guangzhou voegde zhùhóu-saus toe voor een rijkere smaak; en de familie in Chengdu deed er wat dǒubàn (bonenpasta) en huājiāo (Sichuanpeper) bij, wat het pittig en aromatisch maakte.

Hoewel deze aangepaste versies van de hóngshāoròu elk anders smaakten, lag hun oorsprong allemaal in oma's 'geheime recept'. Elk was heerlijk en droeg het unieke verhaal en de emoties van een familietak met zich mee.

Nu is er een grote restaurantketen die een gestandaardiseerde 'nationale hóngshāoròu' heeft gelanceerd. Het smaakt goed, is uniform in het hele land, handig en snel. Voor efficiëntie en uniformiteit wordt deze 'standaardversie' gepromoot op scholen, bedrijven en televisie.

Geleidelijk aan begon iedereen te denken dat alleen deze 'standaardversie' de 'echte', presentabele hóngshāoròu was. En die zoete, zoute, pittige 'familietraditie-versies' van thuis werden beschouwd als 'huis-, tuin- en keukeneten', niet 'professioneel' genoeg, en zelfs een beetje 'plat'. Na verloop van tijd kende de jongere generatie alleen nog de smaak van de standaardversie, en oma's geheime recept en die creatieve aanpassingen raakten langzaam in de vergetelheid.

Klinkt dit verhaal niet zonde?

Eigenlijk zijn onze 'dialecten' precies die 'familietraditie-hóngshāoròu'-gerechten, boordevol persoonlijkheid en geschiedenis. En Standaardmandarijn is die efficiënte, standaard 'nationale versie'.

Min Nan, Kantonees, Wu, Hakka... Het zijn geen 'lokale varianten' van het Standaardmandarijn, maar talen die in de loop van de geschiedenis, parallel aan het Standaardmandarijn, en net als het Standaardmandarijn, voortkomen uit het oude Chinees. Ze zijn als verschillende, zelfstandig gegroeide takken aan die grote familiestamboom, en geen kleine zijtakjes die uit de hoofdstam ontspruiten.

Min Nan een 'dialect van het Chinees' noemen, is net zoiets als Spaans of Frans een 'dialect van het Latijn' noemen. Vanuit taalkundig oogpunt hebben de verschillen tussen deze talen allang het niveau van 'taal' versus 'taal' bereikt, in plaats van 'taal' versus 'dialect'.

Wat verliezen we als we een 'gerecht' verliezen?

Wanneer een 'familietraditie-gerecht' verdwijnt, verliezen we meer dan alleen een smaak.

Verloren is oma's bedrijvigheid in de keuken, die unieke familieherinnering, en een emotionele band die niet te kopiëren is met de 'standaardversie'.

Op dezelfde manier verliezen we, wanneer een 'dialect' in verval raakt, veel meer dan alleen een communicatiemiddel.

In Penang, Maleisië, wordt het lokale Min Nan (bekend als 'Penang Hokkien') geconfronteerd met dit probleem. Generaties van Chinese immigranten hebben daar, door hun taal met de lokale cultuur te vermengen, unieke woorden en uitdrukkingen gecreëerd. Het was niet alleen een communicatiemiddel, maar ook een drager van hun identiteit en culturele erfgoed. Maar met de toenemende populariteit van Engels en Standaardmandarijn, spreken steeds minder jongeren het vloeiend.

De verdwijning van een taal is als het verscheuren van de laatste bladzijde uit een familiegeschiedenisboek. Geestige opmerkingen, oude spreekwoorden, een uniek gevoel voor humor – alles wat alleen in die taal precies kan worden uitgedrukt, zal verdwijnen. De emotionele band met onze voorouders zal daardoor vervagen.

Je 'geheime recept' terugvinden is iets om trots op te zijn

Gelukkig beginnen steeds meer mensen de waarde van deze 'familietraditie-geheimen' in te zien. Net als de jongeren in Penang die zich inzetten om Hokkien te documenteren en te promoten, zijn zij niet ouderwets, maar beschermen ze een schat.

We hoeven ook niet te kiezen tussen 'thuistaal' en 'Standaardmandarijn'. Dit is helemaal geen 'of-het-één-of-het-ander'-strijd. Het beheersen van Standaardmandarijn stelt ons in staat te communiceren met een bredere wereld, maar het omarmen van onze thuistaal stelt ons in staat beter te begrijpen wie we zijn en waar we vandaan komen.

Dit is een veel 'coolere' vorm van tweetaligheid – de officiële taal beheersen met gepaste formaliteit, en tegelijkertijd de intimiteit van het dialect omarmen.

Dus, probeer de volgende keer dat je met familie belt, in je thuistaal over dagelijkse dingen te praten. Probeer de volgende keer dat je iemand een dialect hoort spreken, de unieke schoonheid ervan te waarderen. Als je kinderen hebt, leer ze dan enkele van de eenvoudigste woorden in het dialect; dat is net zo belangrijk als ze hun eigen naam leren.

Dat is niet 'plat', dat zijn je wortels, je unieke culturele identiteit.

In dit tijdperk van globalisering zijn we gemakkelijker dan ooit verbonden met de wereld. Maar soms is de grootste afstand juist die tussen ons en onze eigen, meest dierbare cultuur. Gelukkig kan technologie ook een brug slaan. Bijvoorbeeld, als je familieverhalen wilt delen met familieleden in het buitenland, maar je je zorgen maakt over taalbarrières, kan een chattool met ingebouwde AI-vertaling, zoals Intent, je helpen de eerste communicatiebarrières te doorbreken. Het is niet bedoeld om de taal zelf te vervangen, maar om een eerste communicatiebrug te bouwen, zodat die verloren 'familiegeheimen' opnieuw gedeeld en gehoord kunnen worden.

Laat je meest waardevolle 'familietraditie-geheim' niet verloren gaan in jouw generatie.

Zeg vanaf vandaag met trots tegen anderen: "Ik spreek twee talen: Standaardmandarijn, en mijn thuistaal."