De 'kawaii'-code van Japan ontcijferen: Waarom alles, van Pikachu tot bankmededelingen, 'kawaii' kan zijn?

Heb je ooit zo'n moment gehad?

Dat je tijdens het kijken van anime helemaal vertederd raakt door een schattig personage en niet anders kunt dan 'Kawaii!' uitroepen? Of dat je tijdens een reis door Japan ontdekt dat zelfs hekken op bouwplaatsen, bankfolders en overheidsmascottes allemaal lieve cartoonfiguren zijn?

Dan vraag je je misschien af: hebben Japanners een obsessie met 'kawaii'? Waarom moeten ze alles zo 'schattig' maken?

Veel mensen denken dat 'Kawaii' (かわいい) simpelweg 'schattig' betekent. Maar in werkelijkheid gaat het veel verder.

Vandaag duiken we niet in saaie taalkunde, maar gebruiken we een simpele metafoor om je de kerncode van de Japanse cultuur echt te laten begrijpen.

'Kawaii' is geen stijl, maar een 'filter'

Stel je voor dat je een magische filter genaamd 'Kawaii' op je telefoon hebt.

Alles, hoe serieus, koud of zelfs een beetje eng het ook is, wordt zodra je deze filter toepast onmiddellijk zachter, vriendelijker en vol goedaardigheid.

Dit is de rol die 'Kawaii' speelt in de Japanse cultuur. Het is geen zelfstandig naamwoord, maar een werkwoord; geen vaste stijl, maar een bewust gekozen communicatiemethode om de wereld te 'verzachten'.

Het maakt complexe handleidingen toegankelijk, geeft koude openbare voorzieningen een warme uitstraling en overbrugt direct de afstand tussen vreemden.

Als je dit begrijpt, zul je inzien waarom 'kawaii' doordringt tot alle facetten van de Japanse samenleving.

De basisversie van de 'kawaii'-filter: zoetheid en vlinders

De meest voorkomende 'Kawaii'-filter is de 'zoete' stijl die we kennen.

Het zit vol met elementen die je blij maken. Bijvoorbeeld:

• Pluizige textuur: In het Japans uitgedrukt met フワフワ (fuwafuwa), als wolken, als kittens, waardoor je het onweerstaanbaar wilt aanraken.
• Glinsterende uitstraling: キラキラ (kirakira) beschrijft het effect van sterretjes in de ogen en een sprankelende glans, wat staat voor dromen en hoop. De naam van Pikachu, afgeleid van ピカピカ (pikapika), heeft een vergelijkbare betekenis: glimmend en gloednieuw.
• Hartkloppingen: Het onomatopee ドキドキ (dokidoki) vangt perfect het gevoel van vlinders in je buik wanneer je iets of iemand ziet waar je van houdt.

Deze woorden stralen op zichzelf al een gevoel van onschuld en spontaniteit uit, en vormen de meest basale en populaire 'smaakmakers' van de 'Kawaii'-filter.

De geavanceerde 'kawaii'-filter: vreemde en pittige smaken

Als 'Kawaii' alleen maar zoet zou zijn, zou het veel te eendimensionaal zijn. Wat het echt tot een cultureel fenomeen maakt, is de mogelijkheid om met elke 'smaak' te worden gemengd, waardoor onverwachte effecten ontstaan.

• Vreemde 'Kawaii' (Kimo-Kawaii): キモい (kimoi) betekent 'walgelijk, griezelig'. Wanneer dit gecombineerd wordt met かわいい (kawaii), ontstaat er 'vreemd op een schattige manier'. Denk aan die 'lelijke schattige' knuffels, of vreemd ontworpen wezens in anime; ze voldoen niet aan de traditionele esthetiek, maar zijn onweerstaanbaar vanwege hun unieke eigenaardigheid.
• Duistere 'Kawaii' (Guro-Kawaii): グロ (guro) komt van 'grotesque' (grotesk). Deze stijl vermengt schattige elementen met bloederige en duistere aspecten, wat een enorme visuele impact creëert. Het is een gedurfdere, meer individuele expressie, vaak te vinden in avant-gardistische mode en kunst.

Deze 'gemixte smaken' van 'kawaii' bewijzen de enorme inclusiviteit ervan. Het is geen ontsnapping aan de realiteit, maar een manier om de realiteit vanuit een 'kawaii' perspectief te deconstrueren en te hervormen, zelfs de minder mooie delen ervan.

'Kawaii' dragen en 'Kawaii' spreken

Wanneer een 'filter' een algemene gewoonte wordt, vloeit het natuurlijk over in dagelijkse woorden en daden.

In de straten van Harajuku in Tokio zie je diverse modestijlen die 'Kawaii' tot het uiterste doorvoeren, van de zoete Lolita tot de gelaagde Decora; elke outfit is een duidelijke zelfverklaring.

Ook in de taal zijn Japanners gewend 'kawaii' te gebruiken om communicatie te verzachten. Door bijvoorbeeld een ね (ne) aan het einde van een zin toe te voegen, een beetje zoals het Nederlandse 'toch?', wordt de toon onmiddellijk zachter, alsof men om de instemming van de ander vraagt.

Om de subtiliteiten van deze cultuur echt te begrijpen, zijn tijd en ervaring nodig. Maar als je nu al dieper wilt communiceren met Japanse vrienden en deze unieke communicatiesfeer wilt ervaren, kan technologie je een handje helpen. Zoals een chat-app als Lingogram: de ingebouwde AI-vertaling helpt je niet alleen taalbarrières te overbruggen, maar begrijpt en brengt ook de emotionele en culturele context achter het gesprek over, zodat jij en vrienden aan de andere kant van de wereld elkaar perfect kunnen begrijpen.

Conclusie: Kawaii is een zachte kracht

De volgende keer dat je de alomtegenwoordige 'Kawaii'-elementen in Japan tegenkomt, probeer ze dan niet langer te zien als kinderachtige of oppervlakkige versieringen.

Zie het als een keuze, een vorm van wijsheid.

Het kiest ervoor om op een zachtere, warmere manier met de wereld te communiceren. Het gelooft dat zelfs de meest serieuze informatie, de koudste omgeving, mits voorzien van een 'kawaii'-filter, gemakkelijker geaccepteerd en geliefd zal worden.

Dat is misschien wel de zachtste, maar ook de krachtigste kracht achter 'kawaii'.