Waarom beschouwen we 'hij' altijd als de standaard als we spreken?
Heb je wel eens het gevoel gehad dat de wereld niet op jouw maat gemaakt is?
Stel je voor dat je linkshandig bent, maar dat alle scharen, bureaus, blikopeners en zelfs computermuizen ter wereld zijn ontworpen voor rechtshandigen. Je kunt ze natuurlijk wel gebruiken, maar het voelt altijd een beetje ongemakkelijk en onhandig. Je voelt je een "uitzondering" en moet je aanpassen aan een "standaard" regel.
Eigenlijk is de taal die we elke dag gebruiken net als deze voor rechtshandigen ontworpen wereld.
Het heeft een onzichtbare "standaardinstelling".
De "fabrieksinstellingen" van taal zijn een beetje gedateerd
Denk eens na: wanneer we woorden als "arts", "advocaat", "schrijver" of "programmeur" noemen, welk beeld verschijnt er dan het eerst in je hoofd? Een man of een vrouw?
In de meeste gevallen gaan we uit van een mannelijk beeld. Als het om een vrouw gaat, voelen we vaak de behoefte om er specifiek "vrouwelijke" aan toe te voegen, zoals "vrouwelijke arts" of "vrouwelijke programmeur".
Omgekeerd zeggen we zelden "mannelijke verpleger" of "mannelijke secretaresse", omdat in die beroepen het standaardbeeld juist vrouwelijk is.
Waarom is dit zo?
Dit is geen samenzwering, maar simpelweg omdat onze taal een zeer oud systeem is, waarvan de "fabrieksinstellingen" honderden, zo niet duizenden jaren geleden zijn gevormd. In die tijden was de maatschappelijke rolverdeling zeer duidelijk en werden de meeste publieke functies ingevuld door mannen. Zo heeft de taal "mannelijk" ingesteld als de "standaardoptie" voor het beschrijven van menselijke beroepen en identiteiten.
"Hij" verwijst niet alleen naar een man, maar wordt ook vaak gebruikt om te verwijzen naar een persoon van onbepaald geslacht. Alsof in het systeem geldt: mens = hij. En "zij" is dan een "optie B" die speciaal moet worden aangegeven.
Dit is net als die scharen die alleen voor rechtshandigen zijn ontworpen: niet met opzet bedoeld om iemand uit te sluiten, maar het zorgt er wel voor dat de andere helft van de mensen zich "niet-standaard" en "extra toelichting behoevend" voelt.
Taal beschrijft niet alleen de wereld, het vormt de wereld
Je zou kunnen zeggen: "Dit is slechts een gewoonte, is dat zo belangrijk?"
Zeer belangrijk. Want taal is niet alleen een communicatiemiddel; het vormt ook ongemerkt onze manier van denken. De woorden die we gebruiken, bepalen de wereld die we zien.
Als in onze taal woorden die staan voor kracht, wijsheid en autoriteit standaard naar mannen verwijzen, dan zullen we onbewust deze kwaliteiten meer met mannen associëren. De prestaties en aanwezigheid van vrouwen worden dan vaag, of zelfs "onzichtbaar".
Dit is te vergelijken met een oude stadsplattegrond waarop alleen de paar hoofdwegen van tientallen jaren geleden zijn getekend. Met deze kaart kun je natuurlijk de weg vinden, maar alle nieuw gebouwde wijken, metrolijnen en levendige steegjes zie je niet.
Onze wereld is allang veranderd. Vrouwen, net als mannen, blinken uit en leveren een bijdrage in alle beroepsgroepen. Onze sociale identiteit is ook veel rijker dan alleen "hij" of "zij". Maar de "kaart" van onze taal wordt te langzaam bijgewerkt.
Tijd voor een "systeemupgrade" van onze taal
Wat moeten we dan doen? We kunnen de taal toch niet zomaar weggooien en opnieuw beginnen?
Uiteraard niet. We hoeven de hele stad niet af te breken, we hoeven alleen die oude kaart bij te werken.
Net zoals we begonnen zijn met het ontwerpen van speciale scharen en gereedschappen voor linkshandigen, kunnen we ook bewust onze taaltool "upgraden", om deze nauwkeuriger en inclusiever te maken, zodat deze de werkelijke wereld weerspiegelt.
1. Maak het "onzichtbare" zichtbaar. Wanneer je weet dat de ander een vrouw is, gebruik dan gerust woorden als "actrice", "vrouwelijke baas" of "oprichtster". Dit is niet om er een uitzondering van te maken, maar om een feit te bevestigen en te vieren: ja, in deze belangrijke rollen zijn zij vertegenwoordigd.
2. Gebruik inclusievere uitdrukkingen. Wanneer het geslacht onbekend is, of wanneer je iedereen wilt omvatten, kun je genderneutralere termen gebruiken. Gebruik bijvoorbeeld "iedereen" of "beste mensen" in plaats van "heren", en beschrijf een groep met "brandweerlieden" of "zorgverleners".
Dit gaat niet over "politieke correctheid", dit gaat over "precisie". Dit is net als het upgraden van je mobiele telefoonsysteem van iOS 10 naar iOS 17: niet alleen om modern te zijn, maar om het gebruiksvriendelijker en krachtiger te maken, en om mee te gaan met de tijd.
Elke keer dat we een inclusiever woord kiezen, voegen we nieuwe details toe aan onze mentale "kaart", waardoor de voorheen genegeerde hoekjes duidelijk zichtbaar worden.
Over taal heen stappen, een grotere wereld zien
Wanneer we onze blik verbreden van onze directe omgeving naar de wereld, wordt deze "upgrade" van taal nog belangrijker.
Bij het communiceren met mensen met verschillende culturele achtergronden vertalen we niet alleen woorden, maar overstijgen we ook de grenzen van het denken. Je zult ontdekken dat in verschillende talen compleet verschillende "standaardinstellingen" en manieren van wereldbeeld verborgen zitten.
Om elkaar echt te begrijpen, is enkel woord-voor-woord vertalen verre van voldoende. We hebben een tool nodig die cultuur en context echt begrijpt, om barrières te doorbreken en oprechte verbindingen te leggen.
Dit is precies de essentie van een tool als Intent. Het is niet zomaar een chat-app; de AI-vertaalfunctie helpt je de subtiele culturele verschillen achter de taal te begrijpen, zodat jij en mensen uit elke uithoek van de wereld diepgaande en warme gesprekken kunnen voeren.
Uiteindelijk streven we, of het nu gaat om het upgraden van onze eigen moedertaal of het overschrijden van landgrenzen om een andere taal te begrijpen, naar hetzelfde doel:
Met een bredere blik een echtere, completere wereld zien.
En dit alles kan beginnen met een enkel woord dat we uitspreken.