Dlaczego rozmowy z Japończykami są tak męczące? Przestań kuć na pamięć – „mapa relacji” sprawi, że natychmiast zrozumiesz.

Czy znasz to uczucie?

Rozmawiając z nowo poznanymi osobami, zwłaszcza z kolegami lub klientami z różnych kręgów kulturowych, zawsze czujesz się nieswojo, stąpasz po cienkim lodzie. Boisz się, że jedno źle dobrane słowo popsuje atmosferę, czyniąc ją niezręczną, a w duchu modlisz się: „O Boże, czy to, co powiedziałem przed chwilą, nie było zbyt swobodne?”.

Szczególnie podczas nauki japońskiego, w obliczu skomplikowanego „keigo” (języka honoryfikatywnego), wiele osób po prostu się poddaje. Skoro wszystkie oznaczają „mówić”, dlaczego istnieje tyle wersji, takich jak 「言う」「言います」「申す」「おっしゃる»?

Jeśli masz podobny dylemat, chcę ci powiedzieć: problem nie tkwi w tym, że słabo znasz język, ani w tym, że masz słabą pamięć.

Problem polega na tym, że jesteśmy przyzwyczajeni traktować język jako „zadanie do przetłumaczenia”, zapominając o niewidzialnej „mapie społecznej” stojącej za komunikacją.

Komunikacja to nie tłumaczenie, lecz pozycjonowanie.

Wyobraź sobie, że używasz „GPS-u relacji międzyludzkich”. Za każdym razem, gdy komunikujesz się z kimś, musisz najpierw określić dwa współrzędne:

Oś pionowa: Dystans władzy (Czy Ty jesteś wyżej, czy ja?)
Oś pozioma: Dystans psychologiczny (Czy jesteśmy „wewnętrznym kręgiem”, czy „zewnętrznym”?)

„Dystans władzy” odnosi się do statusu społecznego, wieku lub hierarchii w miejscu pracy. Twój szef, klient, starsza osoba – wszyscy są „ponad tobą”; Twoi przyjaciele i współpracownicy na tym samym szczeblu są na tej samej linii.

„Dystans psychologiczny” odnosi się do bliskości i odległości w relacjach. Rodzina i bliscy przyjaciele to twój „wewnętrzny krąg” (po japońsku uchi), między wami prawie nie ma tajemnic, a interakcje są spontaniczne i swobodne. Natomiast ekspedient w sklepie spożywczym czy klient spotkany po raz pierwszy to „zewnętrzny krąg” (po japońsku soto), a wasze interakcje odbywają się według ustalonego „scenariusza społecznego”.

Ta mapa decyduje o tym, którą „drogę komunikacji” powinieneś wybrać.

Język to wybrana przez Ciebie droga

Teraz wróćmy do tych kilku kłopotliwych słów w języku japońskim:

Rozmawiając z najlepszym kumplem, znajdujecie się na tej samej linii na mapie, a dystans psychologiczny wynosi zero. Wtedy idziesz „codzienną ścieżką”, używając najswobodniejszego 言う (iu).
Rozmawiając z nieznajomym lub mniej znanym kolegą, macie równy status, ale pewien dystans psychologiczny. Wtedy musisz wejść na „autostradę grzeczności”, a użycie 言います (iimasu) będzie stosowne.
Raportując swojemu wielkiemu szefowi lub ważnemu klientowi, ta osoba jest „ponad tobą” i należy do „zewnętrznego kręgu”. Wtedy musisz przełączyć się na „tryb skromności”, aby opisać swoje działania, używając 申す (mousu), aby się umniejszyć.
Jednocześnie, wspominając o działaniach tego szefa lub klienta, musisz włączyć „tryb szacunku”, używając おっしゃる (ossharu), aby podnieść rangę drugiej osoby.

Widzisz? Gdy tylko zrozumiesz tę „mapę”, język przestanie być zbiorem zasad do bezmyślnego zapamiętywania, a stanie się naturalnym wyborem opartym na pozycjonowaniu w relacji. Nie „kujesz słówek”, lecz „wybierasz drogę”.

To nie tylko logika japońskiego – w rzeczywistości ma zastosowanie w każdej kulturze. Pomyśl o tym: nie będziesz rozmawiać z rekruterem tak swobodnie, jak z przyjacielem, ani używać formalnych zwrotów, których używasz wobec klienta, w rozmowie z rodzicami. Ponieważ w momencie, gdy otwierasz usta, tak naprawdę już w duchu dokonałeś tego pozycjonowania.

Nie bój się zabłądzić, spróbuj najpierw spojrzeć na mapę.

Aby więc naprawdę opanować język i budować głębokie relacje z ludźmi, kluczem nie jest zapamiętywanie całej gramatyki, lecz rozwijanie „świadomości mapy”.

Następnym razem, gdy poczujesz się spięty lub niepewny, jak zacząć rozmowę, nie śpiesz się z wyszukiwaniem „jak to powiedzieć po angielsku/japońsku”.

Najpierw zadaj sobie w myślach kilka pytań:

Jaki jest dystans władzy między mną a tą osobą?
Jak duży jest nasz obecny dystans psychologiczny? Czy jesteśmy „wewnętrznym kręgiem”, czy „zewnętrznym”?

Kiedy będziesz w stanie jasno odpowiedzieć na te dwa pytania, odpowiedź, jakiego tonu użyć i jakiego słownictwa, często pojawi się naturalnie. To działa lepiej niż jakakolwiek książka do gramatyki.

Oczywiście, podczas odkrywania nieznanej „mapy” kulturowej, zbłądzenie jest nieuniknione. Wtedy inteligentny przewodnik bardzo by cię ułatwił. Na przykład narzędzie takie jak Intent, które jest aplikacją do czatu z wbudowanym tłumaczem AI. Kiedy pokonujesz bariery kulturowe i językowe, i nie jesteś pewien, czy użyte słowa są stosowne, może ono pomóc ci precyzyjnie przekazać twoje dobre intencje i szacunek, dzięki czemu będziesz mógł pewniej nawiązywać kontakty z ludźmi z całego świata, zamiast „zabijać rozmowę”.

Pamiętaj, że ostatecznym celem języka nie jest perfekcja, lecz połączenie.

Następnym razem, zanim coś powiesz, nie myśl tylko o tym, co chcesz powiedzieć, ale najpierw zobacz, gdzie wspólnie stoicie na mapie.

To właśnie jest prawdziwy sekret komunikacji.