Twoja „mowa regionalna” to nie obciach, lecz zapomniany skarb

# Twoja „mowa regionalna” to nie obciach, lecz zapomniany skarb

Czy kiedykolwiek miałeś taką chwilę?

Dzwonisz do rodziny i odruchowo chcesz użyć mandaryńskiego, bo wydaje ci się bardziej „oficjalny”; na spotkaniu ze znajomymi słyszysz, jak ktoś mówi w dialekcie, a w głębi duszy cicho etykietujesz to jako „prowincjonalne” lub „staroświeckie”; a nawet, gdy ktoś cię zapyta: „Czy mówisz w mowie regionalnej?”, odpowiadasz z lekkim zażenowaniem: „Trochę, ale nie za dobrze”.

Wydaje się, że wszyscy milcząco zaakceptowaliśmy fakt: mandaryński to „język”, a nasz język ojczysty – ten, który słyszeliśmy od dzieciństwa i który budzi w nas poczucie bliskości – to tylko „dialekt”. Coś, co wydaje się drugorzędne i mniej ważne.

Ale czy to naprawdę prawda?

### Historia o „sekretnym przepisie”

Spójrzmy na to z innej perspektywy.

Wyobraź sobie, że twoja babcia miała przekazywany z pokolenia na pokolenie „sekretny przepis” na duszoną wieprzowinę hongshao rou. Smak tego dania to twoje najcieplejsze wspomnienie z dzieciństwa. Później twoi rodzice dorosli i wyjechali do różnych miast, takich jak Szanghaj, Kanton czy Chengdu. Dostosowali oni przepis babci do lokalnych upodobań: krewni z Szanghaju dodali więcej cukru, czyniąc danie słodkim; krewni z Kantonu dodali sos Chu Hou, nadając mu bogatszego aromatu; a krewni z Chengdu dodali pastę douban i pieprz syczuański, czyniąc je pikantnym i aromatycznym.

Choć te zmodyfikowane wersje hongshao rou różnią się smakiem, ich korzenie tkwią w „sekretnym przepisie” babci. Każda z nich jest pyszna i niesie ze sobą unikalną historię oraz emocje danej gałęzi rodziny.

Teraz pojawiła się duża sieć restauracji, która wprowadziła ustandaryzowaną „ogólnokrajową wersję hongshao rou”. Smakuje dobrze, jest jednolita w całym kraju, wygodna i szybka. Dla efektywności i ujednolicenia, szkoły, firmy i telewizja promują tę „standardową wersję”.

Stopniowo ludzie zaczęli uważać, że tylko ta „standardowa wersja” jest prawdziwym i „reprezentacyjnym” hongshao rou. A te słodkie, słone, pikantne „rodzinne wersje” uważane są za „danie domowe”, niewystarczająco „profesjonalne”, a nawet trochę „zaściankowe”. Z biegiem czasu młodsze pokolenie znało tylko smak standardowej wersji, a sekretny przepis babci i te kreatywne, zmodyfikowane wersje, powoli przeszły w zapomnienie.

Czy ta historia nie brzmi żałośnie?

**W rzeczywistości nasze „gwary” to właśnie te pełne osobowości i historii „rodzinne hongshao rou”. A mandaryński to ta wydajna, standardowa „wersja ogólnokrajowa”.**

Minnan, kantoński, wu, hakka… To nie są „regionalne warianty” mandaryńskiego, lecz języki, które w długim nurcie historii rozwijały się równolegle do mandaryńskiego i również wywodzą się ze starożytnego chińskiego. Są jak różne gałęzie, które bujnie rozwinęły się na tym wielkim drzewie genealogicznym, a nie jak małe gałązki wyrastające z głównego pnia.

Nazywanie języka minnan „dialektem chińskim” jest jak nazywanie hiszpańskiego czy francuskiego „dialektami łaciny”. Z perspektywy lingwistycznej, różnice między nimi osiągnęły już poziom „języka” i „języka”, a nie „języka” i „dialektu”.

### Co tracimy, tracąc „danie”?

Kiedy znika „rodzinne danie”, tracimy coś więcej niż tylko smak.

Tracimy postać babci krzątającej się w kuchni, tracimy to unikalne rodzinne wspomnienie, tracimy emocjonalne połączenie, którego nie da się odtworzyć za pomocą „standardowej wersji”.

Podobnie, gdy zanika „gwara”, tracimy znacznie więcej niż tylko narzędzie komunikacji.

W Penang w Malezji tamtejszy minnan (nazywany „Penang Hokkien”) stoi w obliczu takiego właśnie dylematu. Przez pokolenia chińscy imigranci integrowali się z lokalną kulturą za pomocą swojego języka, tworząc unikalne słownictwo i wyrażenia. To było nie tylko narzędzie komunikacji, ale także nośnik ich tożsamości i dziedzictwa kulturowego. Jednak wraz z rozpowszechnianiem się angielskiego i mandaryńskiego, coraz mniej młodych ludzi potrafi się nim swobodnie posługiwać.

Zanik języka jest jak wyrwanie ostatniej strony z rodzinnej księgi. Te dowcipne powiedzonka, stare przysłowia, unikalne poczucie humoru, które można wyrazić tylko w tym języku, przepadną wraz z nim. A więź emocjonalna z naszymi przodkami stanie się przez to niewyraźna.

### Odzyskanie swojego „sekretnego przepisu” to powód do dumy

Na szczęście coraz więcej osób zaczyna dostrzegać wartość tych „rodzinnych sekretnych przepisów”. Podobnie jak ci młodzi ludzie w Penang, którzy starają się dokumentować i promować język hokkien, nie są oni konserwatystami, lecz stróżami skarbu.

Nie musimy też wybierać między „mową regionalną” a „mandaryńskim”. To wcale nie jest walka na zasadzie „albo ty, albo ja”. Opanowanie mandaryńskiego pozwala nam komunikować się z szerszym światem, a ponowne odkrycie języka rodzinnego pozwala nam głębiej zrozumieć, kim jesteśmy i skąd pochodzimy.

To swego rodzaju „fajniejsza dwujęzyczność” – potrafisz z gracją posługiwać się językiem oficjalnym, a jednocześnie swobodnie poruszać się w intymności języka rodzinnego.

Więc następnym razem, gdy będziesz dzwonił do rodziny, spróbuj porozmawiać o codziennych sprawach w mowie regionalnej. Następnym razem, gdy usłyszysz, jak ktoś mówi w dialekcie, spróbuj docenić to unikalne piękno. Jeśli masz dzieci, naucz ich kilku najprostszych zwrotów w języku przodków – to tak samo ważne, jak nauczenie ich własnego imienia.

To nie jest „obciach”, to są twoje korzenie, twój unikalny kulturowy ślad.

W erze globalizacji łatwiej niż kiedykolwiek możemy łączyć się ze światem. Ale czasem największym dystansem jest właśnie ten między nami a naszą najbliższą kulturą. Na szczęście technologia również może być mostem. Na przykład, gdy chcesz podzielić się historiami rodzinnymi z krewnymi za granicą, ale obawiasz się bariery językowej, narzędzia czatu z wbudowanym tłumaczeniem AI, takie jak **[Intent](https://intent.app/)**, mogą pomóc przełamać początkowe bariery komunikacyjne. Nie ma ono na celu zastąpienia samego języka, lecz zbudowanie pierwszego mostu komunikacyjnego, aby te zaginione „rodzinne sekrety” mogły być ponownie dzielone i słuchane.

Nie pozwól, aby twój najcenniejszy „rodzinny sekretny przepis” zaginął w twoim pokoleniu.

Od dziś z dumą mów innym: „Mówię w dwóch językach – po mandaryńsku i w moim języku rodzinnym”.