ภาษา "สมบูรณ์แบบ" ที่มนุษย์สร้างขึ้น ทำไมถึงพ่ายแพ้แก่ดอกไม้ป่าดอกหนึ่ง?

คุณเคยรู้สึกไหมว่า การเรียนภาษาต่างประเทศมันยากเหลือเกิน?

คำศัพท์ที่ท่องเท่าไหร่ก็จำไม่หมด ไวยากรณ์ที่เข้าใจยาก และการออกเสียงแปลกๆ สารพัด เราพยายามอย่างสุดความสามารถ ก็เพื่อที่จะได้สื่อสารกับผู้คนจากหลากหลายวัฒนธรรม และมองเห็นโลกที่กว้างใหญ่ขึ้น

ในเวลานี้ คุณอาจจะมีความคิดหนึ่งผุดขึ้นมาว่า: จะดีแค่ไหน ถ้าโลกนี้มีภาษาสากลที่ง่ายสุดๆ มีตรรกะสมบูรณ์แบบ และทุกคนสามารถเรียนรู้ได้ในพริบตา?

ไม่น่าเชื่อว่า เมื่อร้อยกว่าปีที่แล้ว มีคนทำให้ความคิดนี้กลายเป็นจริงขึ้นมาได้ มันถูกเรียกว่า “ภาษาเอสเปรันโต” (Esperanto)

ผู้สร้างภาษานี้คือแพทย์ชาวโปแลนด์ท่านหนึ่ง ซึ่งได้เห็นความขัดแย้งมากมายที่เกิดขึ้นระหว่างผู้คนต่างภาษาอันเนื่องมาจากการเข้าใจผิด เขาจึงต้องการสร้างภาษาที่เป็นกลางและง่ายต่อการเรียนรู้ เพื่อขจัดกำแพงและเชื่อมโยงโลกใบนี้เข้าด้วยกัน

ความคิดนี้ฟังดูสมบูรณ์แบบไร้ที่ติ กฎไวยากรณ์ของภาษาเอสเปรันโตว่ากันว่าสามารถเรียนรู้ได้ภายในบ่ายวันเดียว คำศัพท์ส่วนใหญ่มาจากภาษาในยุโรป ซึ่งเป็นมิตรกับผู้คนจำนวนมาก

ทว่า หนึ่งศตวรรษผ่านไป “ทางออกที่สมบูรณ์แบบ” นี้กลับแทบไม่มีใครสนใจ และกลายเป็นเพียงงานอดิเรกเฉพาะกลุ่มในวงการผู้ชื่นชอบภาษาเท่านั้น

ทำไมกันล่ะ?

คำตอบนั้นง่ายมาก: เพราะมันเหมือนดอกไม้พลาสติกที่ถูกออกแบบมาอย่างประณีต

สมบูรณ์แบบ แต่ปราศจากกลิ่นหอม

ลองจินตนาการถึงดอกไม้พลาสติกดูสิ มันมีสีสันสดใส รูปทรงสมบูรณ์แบบ ไม่มีวันเหี่ยวเฉา ไม่ต้องรดน้ำพรวนดิน จากทุกมุมมอง มันล้วนเข้าข่ายคำว่า “ดอกไม้” หรืออาจจะ “ได้มาตรฐาน” ยิ่งกว่าดอกไม้จริงเสียอีก

แต่คุณจะไม่มีวันตกหลุมรักมัน

เพราะมันไม่มีชีวิต ไม่มีจิตวิญญาณ มันไม่มีเรื่องราวการหยั่งรากลงดินท่ามกลางพายุฝน และที่สำคัญกว่านั้นคือมันไม่มีกลิ่นหอมอันเป็นเอกลักษณ์ที่จะดึงดูดผึ้งและผีเสื้อได้เลย

ภาษาเอสเปรันโตก็คือดอกไม้พลาสติกในโลกของภาษา มันมีไวยากรณ์ที่เป็นระเบียบ ตรรกะชัดเจน กำจัดความยุ่งยากจาก “ความไม่สม่ำเสมอ” ทั้งหมด แต่ภาษาไม่เคยเป็นเพียงแค่เครื่องมืออันเย็นชาในการแลกเปลี่ยนข้อมูลเท่านั้น

พลังชีวิตที่แท้จริงของภาษา อยู่ที่ “กลิ่นอาย” อันเป็นเอกลักษณ์ของมัน – นั่นคือวัฒนธรรมนั่นเอง

ทำไมเราถึงต้องเรียนภาษาใหม่?

เราเรียนภาษาอังกฤษ ไม่ได้เป็นเพียงเพื่ออ่านคู่มือการใช้งานให้เข้าใจ แต่ยังอยากฟังเนื้อเพลงภาษาอังกฤษที่เราชื่นชอบให้รู้เรื่อง ดูหนังฮอลลีวูดเรื่องล่าสุดให้เข้าใจ และเข้าใจอารมณ์ขันและวิธีคิดแบบนั้น

เราเรียนภาษาญี่ปุ่น เพื่อที่จะได้สัมผัสเทศกาลฤดูร้อนในอนิเมะด้วยตัวเอง เข้าใจความเหงาในตัวอักษรของมูราคามิ ฮารุกิ และสัมผัสจิตวิญญาณแห่งช่างฝีมือในวัฒนธรรมญี่ปุ่น

คำว่า “เจียงหู” (江湖), “วาสนา” (缘分) และ “กลิ่นอายแห่งชีวิตผู้คน” (烟火气) ในภาษาจีน รวมถึงคำว่า “Cozy” และ “Mindfulness” ในภาษาอังกฤษ เบื้องหลังคำศัพท์เหล่านี้ ล้วนสั่งสมประวัติศาสตร์ เทพนิยาย ขนบธรรมเนียม และวิถีชีวิตมานับพันปี

นี่แหละคือเสน่ห์ที่แท้จริงของภาษา เป็น “กลิ่นหอม” ที่ดึงดูดให้เราก้าวข้ามความยากลำบากนานัปการเพื่อเรียนรู้มัน

ในขณะที่ภาษาเอสเปรันโต “ดอกไม้แห่งความสมบูรณ์แบบ” ที่ถือกำเนิดในห้องทดลอง กลับขาดสิ่งเหล่านี้ไปทั้งหมด มันไม่ได้แบกรับความทรงจำร่วมกันของชนชาติ ไม่ได้มีวรรณกรรม ดนตรี และภาพยนตร์ที่เกิดร่วมกัน และที่สำคัญคือไม่มีคำพูดตลกขบขันหรือศัพท์แสลงที่เล่าขานกันในตรอกซอกซอย

มันสมบูรณ์แบบ แต่มันไร้รสชาติ ผู้คนจะไม่คลั่งไคล้เพียงเพราะมันเป็นเครื่องมือ แต่จะหลงใหลในวัฒนธรรมต่างหาก

สิ่งที่เราต้องการไม่ใช่ความเป็นหนึ่งเดียว แต่คือการเชื่อมโยง

แล้วความฝันเรื่อง “การสื่อสารเชื่อมโยงโลก” นั้นผิดหรือ?

ไม่ ความฝันนั้นไม่ผิด เพียงแต่วิธีการทำให้เป็นจริงนั้นต้องได้รับการยกระดับ

สิ่งที่เราต้องการไม่ใช่การใช้ “ดอกไม้พลาสติก” มาแทนที่ “ดอกไม้ป่า” ที่มีสีสันสดใสและรูปทรงแตกต่างกันทั่วโลก แต่คือการสร้างสะพานที่สามารถเชื่อมโยงสวนทุกแห่งเข้าด้วยกัน เราไม่ควรเสียสละวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์อันเป็นเอกลักษณ์เบื้องหลังแต่ละภาษา เพื่อความสะดวกในการสื่อสาร

ในอดีต สิ่งนี้ดูเหมือนจะห่างไกลความเป็นจริง แต่ในวันนี้ เทคโนโลยีกำลังทำให้ความฝันนี้เป็นจริงขึ้นมาในรูปแบบที่งดงามยิ่งขึ้น

เครื่องมืออย่าง Lingogram เป็นตัวอย่างที่ยอดเยี่ยม มันคือแอปพลิเคชันแชตที่มีระบบแปลภาษา AI ในตัว ทำให้คุณสามารถใช้ภาษาแม่ของตัวเอง สื่อสารได้อย่างอิสระกับผู้คนจากทุกมุมโลก

เมื่อคุณพูดคำว่า “กลิ่นอายแห่งชีวิตผู้คน” (烟火气) เป็นภาษาจีน อีกฝ่ายก็จะเห็นคำแปลและคำอธิบายที่เหมาะสมที่สุดได้ทันที คุณไม่จำเป็นต้องเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านภาษามาก่อน ก็สามารถสัมผัสแก่นแท้ของวัฒนธรรมอีกฝ่ายได้โดยตรง

มันไม่ได้ลบ “กลิ่นหอม” อันเป็นเอกลักษณ์ของแต่ละภาษาออกไป แต่กลับทำให้คุณสามารถสัมผัสความหอมกรุ่นของดอกไม้ดอกอื่นได้อย่างตรงไปตรงมาและง่ายดายยิ่งขึ้น

นี่อาจเป็นวิธีที่ดีกว่าในการเชื่อมโยงโลก: ไม่ใช่การขจัดความแตกต่าง แต่คือการโอบรับและเข้าใจความแตกต่างทั้งหมด

ท้ายที่สุดแล้ว การสื่อสารที่แท้จริง เริ่มต้นจากความเต็มใจของเราที่จะชื่นชมความแตกต่างของกันและกัน