Söyledikleriniz Neden Hep Yanlış Anlaşılıyor? Dildeki "Bukalemunlara" Dikkat!
Hiç böyle bir deneyim yaşadınız mı?
Arkadaşlarınızla sohbet ederken, siz net bir şekilde A derken, karşı tarafın bunu tam tersi B olarak anlayıp işlerin çok garip bir hal aldığı oldu mu? Ya da iş yerinde, bir projeyi onaylamak amacıyla gönderdiğiniz bir e-postanın, muhatap tarafından bir uyarı olarak algılanıp herkesi tedirgin ettiği?
Şaşkına döndünüz: Kullandığım kelimeler gayet açık, sorun nerede?
Çoğu zaman sorun sizde değil, karşı tarafta da değil; hepimizin dildeki çok kurnaz bir varlığı gözden kaçırmasından kaynaklanır: "bukalemun" kelimelerden.
Tanışın: Dildeki "Bukalemunlar"
Bir bukalemun hayal edin. Yeşil yapraklarda yeşil olur; kahverengi bir ağaç gövdesinde ise kahverengiye dönüşür. Rengi tamamen bulunduğu ortama bağlıdır.
Dilde de tıpkı böyle "bukalemunlar" bulunur. Aynı kelimedirler, yazılışları ve okunuşları tamamen aynıdır, ancak farklı "ortamlara" (yani yaygın olarak "bağlam" dediğimiz yere) konulduğunda anlamı 180 derece değişir, hatta tamamen zıt hale gelebilir.
En basit örnek olarak: left kelimesini ele alalım.
Everyone left the party.(Herkes partiden ayrıldı.)Only two cookies are left.(Sadece iki kurabiye kaldı.)
Görüyorsunuz, left kelimesi hem "ayrılmak" hem de "kalmak" anlamına gelebilir. Peki gerçekte hangi anlamda kullanıldığı, tamamen etrafındaki kelimelere bağlıdır.
Bu tür kelimelerin bilimsel adı "Contronym" olsa da, "bukalemun" lakabının akılda kalıcılığı çok daha iyi değil mi?
Bu Bukalemunları Nasıl "Terbiye Edebiliriz"?
Bu "bukalemun" kelimeler, dilin büyüsünü oluştururken aynı zamanda sıkça iletişim tuzaklarına dönüşebilir. En sevdikleri şey, belirsiz cümlelerde ortaya çıkıp sizi sürekli tahmin etmeye zorlamaktır.
Örneğin, ticari ve hukuki belgelerde sıkça rastlanan şu ifade:
The committee will sanction the new policy.
Buradaki sanction kelimesi ne anlama geliyor?
- Bu yeni politikayı "onaylamak" anlamına gelebilir.
- Ya da bu yeni politikaya "yaptırım uygulamak/cezalandırmak" anlamına gelebilir.
Destek mi, karşıtlık mı? Tamamen bağlama bağlı. Eğer daha önce "Hararetli tartışmalar sonucunda herkes bu politikanın faydalarının zararlarından ağır bastığı konusunda hemfikir oldu" deniyorsa, o zaman sanction "onaylamak" anlamına gelir. Eğer "Bu politika şirket kurallarını ihlal ediyor" deniyorsa, o zaman sanction "yaptırım uygulamak" anlamına gelir.
Bu dildeki bukalemunları terbiye etmek istiyorsanız, tek sır şudur: Bir kelimeyi asla tek başına değerlendirmeyin; içinde bulunduğu tüm "ortamı" gözlemleyin.
Bağlam, bukalemunun rengini belirleyen ortamdır. Gerçekten yetenekli bir iletişimci, bağlamı yorumlama konusunda uzmandır.
Uluslararası İletişim mi? Bukalemunların Zorluğu Katlanır!
Kendi ana dilimizde bu "bukalemunları" yakalamak zaten yeterince zor. Peki yabancı arkadaşlarınızla, müşterilerinizle veya meslektaşlarınızla iletişim kurarken bu zorluğun ne kadar artacağını bir hayal edin?
Farklı kültürel arka planlarda, insanların "ortamı" yorumlayışları büyük farklılıklar gösterir. Sizin kibarca söylediğiniz bir şey, karşı tarafça ciddiye alınabilir; masum bir şaka sandığınız şey, karşı kültürün hassasiyetlerini ihlal etmiş olabilir. Bu "bukalemun" kelimeler, diller arası iletişimde yanlış anlaşılma riskini kat kat artırır.
Bu noktada, kelime kelime çeviri yapan yazılımlar yetersiz kalır. Satır aralarındaki gerçek anlamı anlamanıza yardımcı olacak daha akıllı bir araca ihtiyacınız var.
İşte tam da bu, Intent gibi akıllı sohbet uygulamalarının çözmeyi hedeflediği bir sorundur. Sadece söylediklerinizi çevirmekle kalmaz; dahili yapay zekası bağlamı daha iyi anlayarak dünya çapındaki arkadaşlarınızla daha doğru ve doğal bir iletişim kurmanıza yardımcı olur. Sanki yanınızda bir dil uzmanı taşıyormuşsunuz gibi, anlamınızın doğru aktarıldığından emin olur ve kültürler arası iletişimde o değişken "bukalemunlardan" artık korkmamanızı sağlar.
Dilin kendisi zengin ve karmaşıktır. Bir dahaki sefere kafa karıştırıcı kelime veya cümlelerle karşılaştığınızda, hemen kendinizden şüphe etmeyin. Bir dedektif gibi davranarak etrafındaki ipuçlarını aramaya çalışın ve bu "bukalemunun" gerçekte hangi renge bürünmek istediğini görün.
Bu bulmaca çözme sürecinden keyif almaya başladığınızda, iletişimin sanatını gerçekten kavramış olacaksınız.