Nega siz 10 yil chet tilini o'rgansangiz ham, gapirganda hali ham 'robot'ga o'xshaysiz?

Sizda hech bunday tuyg'u bo'lganmi?

Siz bir necha yillaringizni chet tilini o'rganishga sarflagan bo'lsangiz ham, lug'at kitoblarini varaqlab, eskirtirgan bo'lsangiz ham, grammatika qoidalarini ham yoddan bilib olgan bo'lsangiz ham. Ammo xorijlik bilan muloqot qilish vaqti kelganida, siz aytgan har bir so'z 'to'g'ri' bo'lsa-da, qarshi tomonning yuzi chalkashlikdan iborat bo'ladi; ular aytgan gaplardagi har bir so'zni biladiganday tuyulasiz, ammo ularni birga qo'shganda tushunmaysiz.

Nega bunday bo'ladi? Biz nima narsani o'tkazib yubordik?

Javob oddiy: Biz doim 'o'yin qo'llanmasini' o'qib kelganmiz, ammo hech qachon 'o'yinni' chinakamiga o'ynamaganmiz.

Til qoidalar to'plami emas, balki bu bir o'yin.

Tasavvur qiling, til o'rganish xuddi mashhur onlayn o'yinni o'rganishga o'xshaydi.

Darsliklar va lug'atlar, ana o'sha qalin o'yin qo'llanmasidir. U sizga asosiy harakatlarni o'rgatadi: qaysi tugma sakrash uchun, qaysi tugma hujum qilish uchun. Bu muhim, ammo faqat shu bilan cheklanadi.

Haqiqiy muloqot esa, onlayn ko'p o'yinchi rejimiga kirishdir. Bu yerda siz har xil o'yinchilarni uchratasiz, ularning o'ziga xos 'argosi' (jargoni), noyob taktikasi va yozilmagan qoidalari bor. Agar siz faqat qo'llanmani ushlab o'tirsangiz, juda yomon yutqazishingiz mumkin.

Sizga haqiqiy hikoya aytib beraman.

Mening bir do'stim bor edi, uning ona tili ispancha edi, u Kolumbiyadan edi, uni "ispan tili" o'yinining eng yaxshi o'yinchisi deyish mumkin. Keyinchalik, u Argentinaga o'qishga bordi. U bu shunchaki boshqa 'server'ga o'tish deb o'yladi, qoidalar bir xil bo'lishi kerak-ku, to'g'rimi?

Natijada, birinchi ish kuni u shoshib qoldi.

Bir treningda, u menejerdan so'radi, agar mijoz noqulay vaziyatga solsachi, nima qilish kerak. Menejer unga bemalol javob berdi: "Mandá fruta."

Do'stim dong qotib qoldi. Mandá fruta so'zma-so'z "meva yuborish" degan ma'noni anglatadi. U ichida o'yladi, bu qanday harakat? Nahotki Argentina xizmat ko'rsatish sohasi shunchalik mehribon bo'lsa, mijoz norozi bo'lsa, darhol bir savat meva olib borishsa?

Albatta, yo'q. Argentinaning "o'yin qoidalari"da, Mandá fruta bu bir jargon bo'lib, ma'nosi "bir nima deb qutulib qo'yaqoling" demakdir.

Ko'ryapsizmi, ona tili egasi bo'lgan odam ham, boshqa joyga borganda, xuddi yangi o'yinchi kabi nima qilishni bilmay qolishi mumkin. Chunki u "qo'llanma"dagi qoidalarni tushunadi, lekin bu "server"dagi o'yinchilar qanday qilib amalda o'ynashini tushunmaydi.

O'sha "qo'llanmalar"da hech qachon o'rgatilmaydigan "yashirin qoidalar"

Har bir til muhitining, o'ziga xos "o'yin uslubi" bor. Argentinada bunday "yashirin qoidalar" ayniqsa ko'p.

1. O'ziga xos "tugma" sozlamalari: vos ning ishlatilishi

Ba'zi o'yinchilar "sakrash" tugmasini bo'shliq (space) tugmasidan sichqonchaning o'ng tugmasiga o'zgartirishni xuddi yaxshi ko'rgandek, argentinaliklar biz darsliklarda o'rgangan tú (siz)ni deyarli ishlatishmaydi, aksincha vosdan foydalanishadi. Talaffuz va fe'l o'zgarishlari butunlay farq qiladi. Siz tú desangiz, ular tushunishadi, ammo o'zlari hech qachon shunday demaydilar. Bu xuddi siz o'yinda standart tugmalarni ishlatishga intilib turgandek, barcha ustalar esa o'zlarining shaxsiy sozlamalarini ishlatishadi.

2. Kontekstga bog'liq "yashirin ko'nikmalar"

Bir kuni, bir argentinalik do'stimning ikki qo'li band edi, va menga sumka uzatib, so'radi: ¿Me tenés?

O'shanda men yana hayron qoldim. Tener "qo'llanma"da "ega bo'lmoq" degan ma'noni anglatadi. Demak, u "Sen menga egalik qilasanmi?" deyaptimi? Bu juda g'alati-ku!

Yaxshiyamki, uning harakatlaridan men taxmin qildim. Bu "o'yin sahnasi"da, ¿Me tenés? "Menga biroz ushlab tura olasizmi?" degan ma'noni anglatadi. Ko'ryapsizmi, bir xil so'z turli vaziyatlarda butunlay boshqacha "ko'nikmalarni" faollashtiradi.

Tilning haqiqati shuki: u statik bilim emas, balki dinamik, jonli o'zaro ta'sirdir.

Biz o'zimizni robotdek his qilishimizning sababi shundaki, miyamiz qattiq qoidalar bilan to'lib toshgan, ammo bu jonli "o'yin hissi"ni tushunish yetishmaydi. Biz xato qilishdan, standart emaslikdan qo'rqamiz, natijada muloqotdagi eng qimmatli narsani – bog'lanish hissini – yo'qotamiz.

Qanday qilib "yangi boshlovchi"dan "o'yinchi"ga aylanish mumkin?

Xo'sh, nima qilishimiz kerak? Ularning "o'yin qoidalarini" chinakamiga o'rganish uchun bir davlatda o'n yil yashash shartmi?

Albatta, yo'q. Asosiy narsa o'rganish mentalitetimizni o'zgartirishdir va yaxshi "mashg'ulot maydoni" topishdir.

Mentalitet jihatidan, o'zingizni "o'quvchi"dan "o'yinchi"ga aylantirish kerak.

Endi "bu gapning grammatikasi to'g'rimi" deb qiynalmang, aksincha "bu yerda bu gap tabiiymi yo'qmi"ni his qiling. Xato qilishdan qo'rqmang, har bir muloqotni qiziqarli kashfiyot deb biling. Siz aytgan har bir "noto'g'ri so'z", do'stimning "meva yuborish" hodisasi kabi, sizga mahalliy madaniyatni yanada chuqurroq tushunishga yordam beradigan qiziqarli hikoyaga aylanishi mumkin.

"Mashg'ulot maydoni"ni tanlashda esa, biz texnologiya kuchidan foydalanishimiz mumkin.

Ilgari biz faqat darsliklar va o'qituvchilarga tayanardik. Ammo hozir biz to'g'ridan-to'g'ri "amaliy simulyatsiya"ga kirishimiz mumkin. Tasavvur qiling, agar shunday suhbat vositasi bo'lsa, u nafaqat sizga tarjima qilishda yordam bersa, balki tajribali o'yinchi kabi yonishingizda "yo'l-yo'riq" ko'rsatsa-chi?

Aynan shuni Intent amalga oshirmoqda.

U nafaqat tarjima vositasi, balki sun'iy intellektli til sherigi o'rnatilgan suhbat ilovasi (App)dir. Siz dunyoning turli burchaklaridagi odamlar bilan muloqot qilganingizda, u sizga "qo'llanma"da bo'lmagan yashirin ma'no va madaniy mazmunni tushunishga yordam beradi. U sizga faqat sovuq so'zma-so'z tarjimani emas, balki suhbatdoshingiz gaplarining ortidagi haqiqiy maqsad (Intent) va his-tuyg'ularni ko'rsatadi.

U siz uchun ochilgan "ilohiy nuqtai nazar"ga o'xshaydi, sizga real insonlar bilan mashq qilish bilan birga, tajribali o'yinchilarning izohlarini ham bir zumda olish imkonini beradi, va o'yinning mohiyatini tezda o'zlashtirishga yordam beradi.

Endi tilni siz va dunyo o'rtasidagi devor bo'lishiga yo'l qo'ymang. Uni qiziqarli o'yin deb biling, dadil o'ynang, xato qiling, bog'laning.

Haqiqiy ravonlik, bu sizning qanchalik mukammal gapirishingiz emas, balki gapirishga jur'at etishdagi ishonchingiz, hamda odamlar bilan haqiqiy bog'lanish paytidagi quvonchingizdir.

O'z "o'yiningiz"ni boshlashga tayyormisiz?

Hoziroq Lingogram ni sinab ko'ring va dunyo bilan suhbatlashing.