Nega sizning “qarindosh-urug'laringiz” doim boshog‘riq? “Oila”ning asl ma’nosi mana bu!

Sizda hech shunday holat bo‘lganmi?

Bayram kunlari uyga qaytganingizda, eshikdan kirishingiz bilan ismlarini eslay olmaydigan bir to‘da qarindoshlar sizni o‘rab oladi. Ular sizdan shijoat bilan so‘rashadi: “Uylanganmisan/turmushga chiqqanmisan? Maoshing qancha? Qachon uy olasan?” Siz xijolat bilan kulib, miyangizda tezda qidirasiz: Bu xolammikin yoki ammam? U tog‘amikin yoki amakivachcham?

Bu “shirin yuk” ko‘plab xitoy yoshlarining umumiy “ijtimoiy xavotir” lahzasidir. Biz ko‘pincha oilaviy munosabatlar juda murakkab, qoidalar juda ko‘p, bosim esa juda katta deb o‘ylaymiz.

Ammo hech o‘ylab ko‘rganmisiz, buning ortida aslida nima yotadi? Nima uchun “oila” xitoyliklarning hayotida shunchalik muhim, shunchalik jiddiy va shunchalik ajralmas o‘rin egallaydi?

Bugun biz murakkab oilaviy atamalar haqida gaplashmaymiz, balki sizga “oila”ning ma’nosini chinakam tushunishga yordam beradigan oddiy metaforani baham ko‘rmoqchimiz.

Sizning oilangiz — ko‘rinmas “katta archa daraxti”ga o‘xshaydi

Tasavvur qiling, har bir xitoy oilasi shoxlari keng yoyilgan qadimiy archa daraxtiga o‘xshaydi.

• Ildizlar (The Roots) – bu “ota-onaga hurmat va ehtirom”: Tuproqqa chuqur ildiz otgan narsa – bu bizning ajdodlarimiz va “ota-onaga hurmat” madaniy an’anamiz. Bu shunchaki axloqiy talab emas, qadimda bu hayot qonuni edi. Ildizlar butun daraxtga ozuqa yetkazib beradi, o‘tmish bilan hozirgi kunni bog‘laydi. Shuning uchun biz ajdodlarga ehtirom ko‘rsatishga va keksalarga hurmat bajo keltirishga juda katta ahamiyat beramiz – biz o‘z ildizlarimizni tasdiqlaymiz.

• Tana (The Trunk) – bu “oila”: Siz va ota-onangiz, aka-ukalaringiz, opa-singillaringiz bu daraxtning eng asosiy tanasini tashkil qilasiz. U mustahkam, kuchli va shamol hamda yomg‘irdan himoya qiluvchi to‘siqdir. Xitoycha “jia” (oila) iyeroglifi yuqorida “宀” (tom) va pastda “豕” (cho‘chqa)dan iborat bo‘lib, uy-joy va yegulik borligini anglatadi. Ming yillar davomida bu mustahkam tana bizning eng qadimgi “ijtimoiy ta'minot”imiz va “xavfsiz boshpana”miz bo‘lib kelgan.

• Shoxlar (The Branches) – bu “qarindoshlar”: Sizni boshog‘riq qilayotgan barcha qarindoshlar – bu asosiy tanadan tarqalgan son-sanoqsiz shoxlar. Ular bir-biriga bog‘langan va tarqalgan holda ulkan tarmoqni tashkil qiladi. Banklar va qonunlar bo‘lmagan davrlarda bu tarmoq sizning kredit tizimingiz, ijtimoiy aloqalaringiz va tayanchingiz bo‘lgan. Yordam kerak bo‘lganda, butun oilaviy tarmoq siz uchun harakatga kelgan.

Bugun biz his qilayotgan “bosim” va “cheklanish” aslida bu ulkan daraxtning qadimiy omon qolish donoligidan qolgan izlardir. Qarindoshlarning “so‘roq qilishlari” shaxsiy hayotga aralashishdan ko‘ra, bu ulkan daraxtning har bir shoxining sog‘lom va xavfsiz ekanligini tasdiqlashidir.

Biz, quyoshga qarab o‘sayotgan yangi shoxlarmiz

Bu daraxtni tushungan holda, biz unga yangi nigoh bilan qarashimiz mumkin.

Bizning avlodimiz juda omadli. Biz endi bu ulkan daraxtga shamol va yomg‘irdan panoh topish uchun to‘liq bog‘liq emasmiz, bizning o‘z ishimiz, ijtimoiy ta'minotimiz va turmush tarzimiz bor. Biz mustaqillikni, erkinlikni va o‘sha ildiz otgan “eski qoidalardan” qutulishni orzu qilamiz.

Ammo bu daraxtni kesib tashlashimiz kerak degani emas.

Aksincha, biz bu qadimiy daraxtdan o‘sib chiqqan yangi shoxlarmiz, biz yanada keng osmon va yorqinroq quyoshga qarab o‘sish imkoniyatiga egamiz. Bizning vazifamiz ildizlarga qarshi chiqish emas, balki ularning ozuqasini yangi hayot kuchiga aylantirishdir.

Haqiqiy o‘sish qochish emas, balki “qayta talqin qilish”dir – bizning avlodimiz usuli bilan keksalarning g‘amxo‘rligini tushunish va ularga javob berish; ular bilan yanada dono va muloyim yo‘llar bilan muloqot qilish.

Ularga o‘zimizga g‘amxo‘rlik qilishga qodir ekanligimizni aytib, ularni xotirjam qilish. Ularga o‘z dunyomizni ulashish, shunchaki so‘ralganda yuzaki javob berish emas. Ularning g‘amxo‘rligini “nazorat” deb emas, balki qadimiy archa daraxtining “ozuqa yetkazishi” deb bilsak, ehtimol bizning fikrimiz ravshanlashadi.

“Oila” tilidan dunyo tiliga

Muloqot har doim bog‘lovchi ko‘prikdir. Bu oiladagi turli avlod “shoxlarini” bog‘lash bo‘ladimi yoki dunyoning turli madaniyatlarga mansub do‘stlarini bog‘lash bo‘ladimi.

Biz ko‘pincha uyimizdagi keksa avlod bilan muloqot qilish “madaniyatlararo aloqa”ga o‘xshaydi deb o‘ylaymiz, bu sabr va mahorat talab qiladi. Xuddi shunday, biz dunyoga chiqqanimizda, turli mamlakatlardan bo‘lgan do‘stlar va hamkasblar bilan muloqot qilganimizda ham til va madaniy to‘siqlarga duch kelamiz.

Yaxshiyamki, bugungi dunyoda texnologiya bizga yaxshiroq muloqot qilishga yordam bera oladi. Masalan, chet ellik do‘stingiz bilan chuqur suhbatlashmoqchi bo‘lsangiz, lekin til to‘sig‘idan xavotirlansangiz, Lingogram kabi vositalar yordamga kelishi mumkin. Uning o‘rnatilgan sun’iy intellekt tarjima funksiyasi sizga dunyodagi har qanday inson bilan do‘stlar bilan suhbatlashgandek osongina gaplashish imkonini beradi, bu esa til to‘siqlarini yengadi.

Oxir-oqibat, “oilani” saqlab qolish bo‘ladimi yoki butun dunyoga qo‘shilish bo‘ladimi, asosiy narsa bizning tushunish, muloqot qilish va bog‘lanishga tayyorligimizdir.

Keyingi safar oilangizning “jiddiy savollari”ga duch kelganingizda, o‘sha ko‘rinmas archa daraxtini eslashga harakat qiling.

Siz so‘roq qilinmayapsiz, shunchaki qadimiy daraxtning yangi o‘sib chiqqan shoxlarga bo‘lgan eng g‘alati, ammo eng chuqur g‘amxo‘rligini his qilyapsiz. Va siz, ham bu daraxtning bir qismi, ham uning butunlay yangi kelajagisiz.