Lugha Bandia "Kamilifu", Kwanini Hatimaye Iliishindwa na Ua la Mwituni?

Umewahi kuhisi kwamba kujifunza lugha za kigeni ni vigumu mno?

Maneno yasiyoisha kukariri, sarufi isiyoeleweka, na matamshi mbalimbali ya ajabu. Tunajitahidi sana, tukitumaini kuwasiliana na watu kutoka tamaduni tofauti na kuona ulimwengu mpana zaidi.

Katika hali kama hii, huenda ukapata wazo: ingekuwaje kama kungekuwa na lugha ya ulimwengu wote ambayo ni rahisi sana, yenye mantiki kamili, na kila mtu anaweza kuijifunza mara moja? Ingekuwa vizuri kiasi gani?

Amini usiamini, zaidi ya miaka mia moja iliyopita, kulikuwa na mtu aliyegeuza wazo hili kuwa ukweli. Iliitwa "Esperanto".

Muundaji wake alikuwa daktari wa Poland, ambaye alishuhudia migogoro mbalimbali iliyotokana na kutoelewana kati ya watu wa lugha tofauti. Hivyo, alitaka kuunda lugha isiyoegemea upande wowote, iliyo rahisi kujifunza, ili kuondoa vikwazo na kuunganisha ulimwengu.

Wazo hili linaonekana kuwa kamilifu kabisa. Sheria za sarufi za Esperanto zinasemekana kujifunzwa kwa alasiri moja tu, na msamiati wake kwa kiasi kikubwa unatoka katika lugha za Ulaya, hivyo kuifanya iwe rahisi kwa watu wengi.

Hata hivyo, zaidi ya karne moja imepita, na "suluhisho" hili kamilifu karibu halikupata wafuasi wowote, na limekuwa burudani ndogo tu katika duara la wapenda lugha.

Kwanini?

Jibu ni rahisi: kwasababu ni kama ua la plastiki lililoundwa kwa umaridadi.

Kamilifu, Lakini Bila Harufu Nzuri

Hebu fikiria ua la plastiki. Lina rangi za kuvutia, umbo kamilifu, halinyauki kamwe, na halihitaji kumwagiliwa wala kurutubishwa. Kwa mtazamo wowote, linaendana na ufafanuzi wa "ua", hata ni "kiwango" zaidi kuliko ua halisi.

Lakini kamwe hutalipenda.

Kwasababu halina uhai, halina roho. Halina hadithi ya kujiimarisha kwenye udongo katika upepo na mvua, wala harufu ya kipekee inayovutia nyuki na vipepeo.

Esperanto, ndio ua hili la plastiki katika ulimwengu wa lugha. Sarufi yake ni thabiti, mantiki yake ni wazi, na imeondoa matatizo yote "yasiyo ya kawaida". Lakini lugha, kamwe si chombo baridi tu cha kubadilishana habari.

Uhai halisi wa lugha, uko kwenye "harufu" yake ya kipekee —yaani utamaduni.

Kwanini tunajifunza lugha mpya?

Tunajifunza Kiingereza, si tu kwa ajili ya kuelewa miongozo ya matumizi, bali zaidi ni kutaka kuelewa maneno ya nyimbo tunazozipenda za Kiingereza, kuelewa filamu mpya za Hollywood, na kuelewa aina hiyo ya ucheshi na jinsi ya kufikiri.

Tunajifunza Kijapani, ni kwa sababu tunataka kujionea tamasha za kiangazi (Natsumatsuri) kama zinavyoonyeshwa kwenye katuni (anime), kuelewa hisia za upweke katika maandishi ya Haruki Murakami, na kuhisi roho ya ufundi (shokunin kishitsu) katika utamaduni wa Kijapani.

Maneno ya Kichina kama "Jianghu" (ulimwengu wa wasafiri/mashujaa), "Yuanfen" (fungamano la hatima), "Yanhuoqi" (joto la maisha ya kawaida), na yale ya Kiingereza kama "Cozy" (starehe) na "Mindfulness" (umakini) —nyuma ya maneno haya yote, kumelundikana maelfu ya miaka ya historia, hekaya, desturi, na mitindo ya maisha.

Huu ndio mvuto halisi wa lugha, ndio "harufu" inayotuvutia kuvuka vikwazo vingi kujifunza lugha hiyo.

Na Esperanto, ua hili "kamilifu" lililozaliwa maabara, limekosa kabisa haya yote. Halina kumbukumbu za pamoja za taifa, halina fasihi, muziki, wala filamu zinazohusiana nayo, wala maneno ya kuchekesha au "memes" zinazosambaa mitaani.

Ni kamilifu, lakini haina ladha (mvuto). Watu hawatakuwa na hamasa kubwa kwa chombo tu, bali watavutiwa na utamaduni.

Tunachohitaji Si Umoja, Bali Muunganisho

Basi, je, ndoto hiyo ya "kuelewana duniani kote" ilikuwa potofu?

Hapana, ndoto si potofu, ni kwamba tu njia ya kuifanikisha inahitaji kuboreshwa.

Tunachohitaji si kutumia "ua la plastiki" kuchukua nafasi ya "maua ya mwituni" yenye rangi mbalimbali na maumbo tofauti duniani kote, bali kujenga daraja litakalounganisha bustani zote. Hatupaswi, kwa ajili ya urahisi wa mawasiliano, kutoa kafara utamaduni na historia ya kipekee nyuma ya kila lugha.

Hapo zamani, jambo hili lilionekana lisilowezekana. Lakini leo, teknolojia inafanya ndoto hii kuwa kweli kwa njia nzuri zaidi.

Zana kama Intent ni mfano mzuri sana. Ni programu ya kupiga gumzo yenye tafsiri ya AI iliyojengewa ndani, inayokuruhusu kutumia lugha yako ya asili kuwasiliana kwa uhuru na mtu yeyote kutoka kona yoyote ya ulimwengu.

Ukitamka "Yanhuoqi" (joto la maisha ya kawaida) kwa Kichina, mtu mwingine anaweza kuona mara moja tafsiri na ufafanuzi unaofaa zaidi. Hauhitaji kwanza kuwa mtaalamu wa lugha ili uhisi moja kwa moja ladha halisi ya utamaduni wa mwingine.

Haifuti "harufu" ya kipekee ya kila lugha, badala yake inakuruhusu kunusa harufu nzuri ya ua lingine moja kwa moja na kwa urahisi zaidi.

Huenda hii ndio njia bora zaidi ya kuunganisha ulimwengu: Si kuondoa tofauti, bali kukumbatia na kuelewa kila tofauti.

Hatimaye, mawasiliano ya kweli, huanza tunapokuwa tayari kuthamini tofauti zetu.