An labhraíonn Gearmánaigh “Anois tá an sailéad againn” nuair a bhíonn siad ag argóint? – Draíocht na teanga, i bhfolach sna “béarlagair” aisteacha seo
An raibh an mothú seo agat riamh?
Foghlaimíonn tú teanga nua, cuireann tú na mílte focal de ghlanmheabhair, bíonn na rialacha gramadaí ar do theanga, ach nuair a osclaíonn tú do bhéal, mothaíonn tú gur “téacsleabhar siúil” tú, righin agus gan spéis. Tá gach focal a deir tú ceart, ach tá easpa an “chroí sin” ann.
Cá bhfuil an fhadhb?
Samhlaigh go bhfuil foghlaim teanga cosúil le cathair nua a iniúchadh. Is iad an ghramadach agus an foclóir léarscáileanna, príomhbhóithre agus sainchomharthaí cáiliúla na cathrach sin. Tá a fhios agat conas an bóthar a aimsiú, agus tá aithne agat ar na foirgnimh is airde. Ach is minic a bhíonn fíor-anam na cathrach i bhfolach sna “cianchláir rúnda” sin nach bhfuil marcáilte ar an léarscáil, agus nach bhfuil a bhfithis ar eolas ach ag muintir na háite.
Is iad na “cianchláir rúnda” seo béarlagair agus nathanna cainte na teanga. Is criostalú iad ar an gcultúr, léiriú ar mhodh smaointeoireachta na ndaoine áitiúla, agus an “chaint rúnda” agus na “scéalta taobh istigh” atá acu go ciúin.
Inniu, tumfaimid isteach i gcuid de “cianchláir rúnda” na Gearmáinise le chéile, agus feicfimid cén domhan iontach réadúil atá i bhfolach iontu.
An Chéad Staid: Ní Fheirm Phóinéid an Saol (Leben ist kein Ponyhof)
Brí litriúil: Life is no pony farm. Fíorbhrí: Tá an saol lán le dúshláin, ní réidh go deo é.
Nuair a bhíonn tú ag gearán le cara Gearmánach go bhfuil an obair ródheacair nó an saol róchrua, seans go mbuailfidh sé ar do ghualainn é agus go ndéarfaidh sé: “Níl aon leigheas air, ní feirm phóinéid an saol, a stór.”
I súile na nGearmánach, is siombail an ghrinn agus an tsaoil gan imní é an póinéid. Is dócha gur parthas i scéal sí a bheadh i bhfeirm lán le póinéid. Trí mheafar chomh gleoite a úsáid chun codarsnacht a dhéanamh le cruinneas an tsaoil, tá cruas le beagán greann tirim taobh thiar de. Níl an saol éasca, ach is féidir linn fós magadh a dhéanamh faoi “fheirm an phóinéid” agus ansin leanúint ar aghaidh.
An Dara Staid: Anois tá an sailéad againn (Jetzt haben wir den Salat)
Brí litriúil: Now we have the salad. Fíorbhrí: Bhuel, anois tá an praiseach déanta.
Samhlaigh cás: Níl do chara ag éisteacht le comhairle, agus tá sé ag iarraidh gluaiseacht chleasach a thriail, agus mar thoradh air sin déanann sé praiseach iomlán den scéal. Ag an bpointe seo, is féidir leat do lámha a scaipeadh agus a rá go neamhchabhrach: “Féach, anois tá an sailéad againn.”
Cén fáth sailéad? Toisc go bhfuil sailéad, ná meascán glasraí éagsúla agus anlainn measctha go fánach le chéile. Féachann sé ildaite, ach go bunúsach is praiseach é. Glacann an frása seo go foirfe leis an mothú cliseadh sin de "Bhí mé tar éis rabhadh a thabhairt duit, agus anois tá gach rud ina chíor thuathail, ní féidir é a réiteach." An chéad uair eile a bhuaileann tú le duine a dhéanann praiseach den scéal, tá a fhios agat cad atá le rá.
An Tríú Staid: Bagún Bróin (Kummerspeck)
Brí litriúil: Grief bacon. Fíorbhrí: Meáchan a fhaightear ó bhrón a iompú ina goil.
Is é seo an focal Gearmáinise is fearr liom, mar go bhfuil sé chomh cruinn go huafásach.
Ciallaíonn Kummer “brón, imní”, ciallaíonn Speck “bagún”, agus cuirtear síneadh leis chun “saille” a chiallú. Le chéile, is é “bagún bróin” é. Tagraíonn sé go sonrach don tsaille a fhaigheann daoine nuair a bhíonn siad briste, faoi strus nó i giúmar dubhach, agus iad ag lorg compord trí ró-ithe.
Taobh thiar den fhocal seo tá léargas domhain ar thaobh leochaileach an nádúir dhaonna agus beagán féinmagaidh. An chéad uair eile, nuair a bhíonn tú ag barróg buicéad uachtar reoite i lár na hoíche, caithfidh tú a fhios a bheith agat nach saill atá ag fás ort, ach “bagún bróin” lán le scéalta.
An Ceathrú Staid: Magadh an Staighre (Treppenwitz)
Brí litriúil: Staircase joke. Fíorbhrí: Freagra den scoth a smaoiníodh air ach ina dhiaidh sin.
Is cinnte go bhfuil taithí agat ar an nóiméad seo: i ndíospóireacht nó i gcomhrá dian, bhí tú gan urlabhra ar feadh nóiméad agus níor éirigh leat teacht ar fhreagra foirfe. Ach díreach nuair a d'iompaigh tú le himeacht agus gur shiúil tú go dtí an staighre, splanc in intinn ort nath órga thar barr, géar, a d'fhágfadh an duine eile gan urlabhra.
Ar an drochuair, bhí an t-am thart.
An nóiméad seo a dhéanann tú osna faoi bhrón, tugann na Gearmánaigh achoimre air i bhfocal amháin – Treppenwitz, “magadh an staighre”. Glacann sé go beacht leis an eagna sin atá "tar éis an bháis" agus an aiféala a ghabhann leis.
Conas dul isteach sna “cianchláir rúnda” seo i gceart?
Agus é seo léite agat, seans go smaoineofá: Tá na “béarlagair” seo chomh suimiúil! Ach an gcuirfidh foghlaim de ghlanmheabhair orm fuaimníonn sé níos aistí?
Tá an ceart agat.
Ní i gcuimhne atá an eochair chun máistreacht a fháil ar anam teanga, ach i dtuiscint agus i gceangal. Ní mór duit a fhios a bheith agat cén comhthéacs, cén cineál duine, agus cén cineál guth atá le húsáid chun na focail seo a labhairt.
Ach is é seo go díreach spot dall na mbogearraí traidisiúnta foghlama teangacha. Is féidir leo focail a aistriú, ach ní féidir leo cultúr agus caidrimh dhaonna a aistriú.
Cad atá le déanamh ansin? An gá duit cónaí sa Ghearmáin ar feadh deich mbliana chun magadh barántúil a dhéanamh leis na daoine áitiúla?
Go deimhin, tá bealach níos cliste ann. Samhlaigh dá bhféadfá comhrá a dhéanamh go díreach le daoine ó gach cearn den domhan, agus i mbosca comhrá, go mbeadh cúntóir AI beag ann a d'fhéadfadh ní hamháin cabhrú leat aistriúchán fíor-ama a dhéanamh, ach freisin léargas a thabhairt duit ar bhrí dhomhain na “scéalta taobh istigh” cultúrtha seo, agus fiú amháin moladh conas freagra barántúil a thabhairt.
Is é seo go díreach a dhéanann an aip comhrá Intent. Ní hamháin aistriúchán meaisín fuar é aistriúchán AI ionsuite, ach níos cosúla le treoraí cultúrtha a thuigeann tú. Cuidíonn sé leat bacainní teanga a bhriseadh, ionas gur féidir leat comhrá a dhéanamh le cairde ar an taobh eile den domhan, ó “dia duit” go “bagún bróin”, ó beannachtaí foirmeálta go “scéalta taobh istigh” a thugann gáire croíúil.
Ní uirlis amháin atá sa teanga riamh; is í an eochair chuig saol eile í, droichead a nascann anama suimiúla.
Ná bí i do “úsáideoir léarscáile” amháin a thuilleadh. Téigh ar aghaidh anois, agus iniúch na “cianchláir rúnda” fíor-tharraingteacha sin.